Thư tòa soạn

Thế giới & bình luận

Neu Cao Chinh Nghia

K

Hoa Ky Nhung Net Dac Trung

Chong Chu Nghia Cong San

Tu Lang Van Ho Den UNESCO

Dau Trang Giot Nang

Phan Thanh Gian

Van Hoa Va Van Minh

Ta Ao Tim

Tuc Goi Thiep To Tinh Yeu

Tet Nguyen Dan Viet Nam

Khoa học & Y khoa

Chuyen Huyen Bi

Chi Con Me Voi Anh

Vũ trụ & Con người

Ra Mat Sach CD Vu Hoi

Ngay Tet Va Con Ca Ro

Mon An Dac San Mien Nam

Trang thơ

Vai Net Ve Tho

Nhung Mua Xuan Qua

Lich Su Hon Non Bo

Lời giới thiệu : Là những người yêu thích văn nghệ, nhất là văn chương Việt Nam hải ngoại, chúng tôi hân hạnh được quen biết thi sĩ Song Thái, một bậc trưởng thượng trong giới thi ca có kiến thức vô cùng vững chắc về Thơ, và là tác giả một kho tàng vô giá của cả ngàn bài thơ đủ thể loại. Khi nghe được những ưu tư của chúng tôi đối với nền thi ca hải ngoại đang được mùa về số lượng nhưng phẩm chất chung của cánh đồng lại bị đe doạ, vì một số thợ cấy lúa làm việc hấp tấp cẩu thả tắc trách, thi sĩ Song Thái đã cụ thể hoá những lời an ủi chân tình của mình với chúng tôi thế hệ thứ hai và cả những thế hệ sau, bằng cách cho phép chúng tôi, một lần nữa, gửi đến bạn đọc cũng như tất cả các tầng lớp thi sĩ Việt Nam trong và ngoài nước một bài nghiên cứu về Thơ mà thi sĩ Song Thái đặt cho một nhan đề khiêm tốn là "VÀI NÉT VỀ THƠ".

Chúng ta hãy đọc mấy câu thơ của vua Lý Thánh Tôn tả cái khung cửi dệt vải :

Rồi chúng ta đọc lại một câu đối cổ nói về ngày Tết Nguyên Đán :

Thịt mỡ dưa hành câu đối đỏ

"Phàm việc gì cũng có nguyên lý. Nguyên lýlà cái lẽ căn nguyên của việc ấy. Văn chương cũng vậy. Đặt nên câu thơ, câu hát, viết ra bài văn bài luận, thì gọi là văn chương. Song thử xét xem cái căn nguyên của văn chương ấy, bởi lẽ gì mà có, vì ở đâu mà sinh ra, thì gọi là nguyên lý văn chương."

Như vậy, trong văn chương Việt Nam có ba loại như trên mà gọi là ba thể chính :

1.- Thể VĂN VẦN tức là loại văn có vần, thường gọi là Thơ.

2.- Thể BIỀN VĂN tức là loại văn, tuy không có vần nhưng đối nhau, vì chữ BIỀN có nghĩa là hai con ngựa đứng song song.

3.- Thể TẢN VĂN là loại văn không có vần cũng không có đối, tự do mà viết ra, thường gọi là văn xuôi.

Trong văn chương Việt Nam còn có nhiều thể khác như Phú, Văn tế, Ca trù… nhưng trong bài này chỉ chú trọng đến văn vần, ai cũng ưa thích gọi là THƠ.

Nói về Thơ hay làm Thơ phải cần chú trọng đến hai chữ Aâm Thanh, vẫn có nghĩa thông thường là ngôn ngữ, tiếng nói của một dân tộc hay một quốc gia. Nhưng đứng về phương diện đọc Thơ hay làm Thơ thì âm thanh có một định nghĩa rộng rãi và khó hiểu hơn. Qủa thực vậy, khó mà có một định nghĩa rõ ràng và xác đáng về chữ Aâm Thanh.

Khi vừa đọc đến chữ Aâm Thanh thì chỉ tưởng đó là một danh từ kép để chỉ tiếng nói, nhưng thực ra âm thanh có hai phần : Aâm và Thanh.

Từ xưa đến nay, trong ngôn ngữ Việt Nam không có sẵn tên riêng để gọi các Thanh cho nên ông tổ thơ Việt Nam là Hàn Thuyên (vừa nói ở trên) đã phải mượn các danh từ Trung Hoa (còn gọi là Hán Việt), vả lại Thơ Việt Nam đã xuất phát từ Trung Hoa.

Trong văn chương Trung Hoa có 4 Thanh gọi là :

Đem tên những thanh của Trung Hoa này mà đối chiếu với 6 thanh của Việt Nam thì :

Nếu một lần nữa, chúng ta lại đem 4 Thanh của Trung Hoa đối chiếu với 6 Thanh Việt Nam, mà cứ Thanh nào của Việt Nam cao thì thêm chữ Phù (Bổng, Nổi, Nhẹ), mà cứ Thanh nào của Việt Nam thấp thì thêm chữ Trầm (chìm), thì 4 Thanh của Trung Quốc sẽ thành 8 Thanh của Việt Nam như sau :

- BẰNG (Hán Việt là BÌNH) là những thanh khi phát ra bằng phẳng, đều đều, êm ái, dịu dàng.

Sự phân chia ra BẰNG và TRẮC là một điều rất quan trọng trong phép làm VĂN VẦN tức là làm THƠ. Theo cách viết chữ Quốc Ngữ, thì những chữ nào không đánh dấu, hoặc đánh dấu Huyền là loại BẰNG. Còn những chữ có đánh một trong các dấu SẮC, HUYỀN, HỎI, NGÃ, NẶNG, là loại thuộc về TRẮC.

Trong đầu bài này, chúng ta đã đọc bốn câu thơ của vua Lý Thánh Tôn trong đó có những chữ thương, giường, dương. Những chữ ấy là VẦN của bài thơ.

A- VẦN CHÍNH là những vần mà cả AâM với THANH đều hợp với nhau.

1- THANH : Như vừa nói trong đoạn trên thì

Sau đây là một bài thơ của cụ Nguyễn Khuyến toàn là VẦN CHÍNH :

Trời dẫu già nhưng núi vẫn non.

B- VẦN THÔNG là vần chỉ hợp nhau về Thanh, còn Aâm thì tương tợ, chứ không hợp hẳn. Trong việc làm văn văn vần (thơ) mà tìm cả Aâm cùng Thanh cho thực hợp cũng khó, nên các thi nhân đành phải chọn các tiếng tuy Aâm không giống nhau hẳn nhưng cũng tương tợ để ghép vần với nhau, như dưới đây :

"ĐỪNG NGHĨ TẾT TÔI NGHÈO"

Khi ngày quạt nước khi đêm chén thề

Vần đặt ở cuối câu gọi là cước vận (cước là chân).

Vần đặt trong câu thơ gọi là yêu vận (yêu là cái lưng)

Sau đây xin sao lục một số bài thơ Ngũ Ngôn của một số thi nhân từ trước đến nay để quí vị độc giả thưởng lãm và nghiên cứu.

- "Đầu mùa hạ" của cụ Nguyễn Khuyến :

- "Ông đồ" của Vũ Đình Liên :

- "Đi chùa Hương" của Nguyễn Nhược Pháp :

- "Gánh nước đêm" của Đông Xuyên :

(b) Ngắt bốn câu dưới thành ra bài thơ bốn câu hai vần, hai câu trên có đối, hai câu dưới không đối :

(d) Ngắt hai câu đầu và hai câu cuối, thành ra bài thơ ba vần, cả bốn câu không đối :

Như thế, thơ thất ngôn tứ tuyệt là thể thơ cứ ngắt bốn câu trong bài thơ thất ngôn bát cú mà thành. Nhưng cũng có thi nhân cứ theo luật Bằng, Trắc và biệt lệ nhất, tam, ngữ bất luận * (của thơ Thất Ngôn Bát Cú) mà làm từng đoạn bốn câu thơ một, rồi đem nối lại với nhau, thành một bài thơ dài.

Cách động Hương Sơn nửa dặm đường

* BIỆT LỆ NHẤT TAM NGŨ BẤT LUẬN : Bất luận (=không kể) nghiã là trong một câu thơ có vài chữ không cần phải theo đúng luật Bằng hay Trắc. Trong câu thơ Đường (sẽ nói rõ kỳ tới) thì chữ thứ nhất, thứ ba và thứ năm không phải theo đúng luật Bằng hay Trắc.