BAÏN BIEÁT GÌ VEÀ XÖÙ
YEMEN XUYEÂN QUA KINH THAÙNH BIBLE?
Kyõ sö Sagant Phan
Hoûi
ñeán chuyeän naøy laø baïn beø giaän laø caùi chaéc,
thì Yemen cuõng thuoäc laø xöù Aù raäp, xöù noùng ñoå moà
hoâi . daàu, sa maïc khoâ caèn soûi ñaù laâu laâu gioù noùng
thoåi vaøo roài . coäng theâm moät buïm caùt vaøo maét vaøo
mieäng . roài ra ñöôøng ñuïng toaøn laø tuïi ñöïc röïa
neáu coù gaëp quyù baø thì cuõng khaên che phuû maët muõi
bieát ai laø Chung voâ Dieäm ai laø Taây Thi Haèng Nga? Coù
cuõng nhö khoâng.
Nhöng
neáu chuùng toâi noùi xöù naøy coù ngöôøi ñeïp nhaát theá
giôùi (thôøi baáy giôø), vaø coù ngöôøi phuï nöõ giaøu
nhaát theá giôùi (cuõng thôøi baáy giôø) thì baïn seõ heát
giaän lieàn. Roài neáu noùi theâm nöõa coù moät oâng vua
thoâng minh nhaát theá giôùi (cuõng thôøi baáy giôø), ñeïp
trai, huøng duõng nhaát theá giôùi thì caâu chuyeän seõ . vui
lieàn laäp töùc.
Ñoàng
thôøi cuõng ñöùng veà phe daân ta ghieàn caøphe caø phaùo
thì baïn coù bieát caøphe caø phaùo xöù naøo ngon nhaát theá
giôùi khoâng? Xin ñöøng noùi ñeán caøpheâ caøphaùo hieän
giôø taïi queâ nhaø. Taïi queâ nhaø hieän giôø daân ta noùi
ñeán ñi uoáng caø pheâ thì laø chuyeän khaùc. Nhö caùch
ñaây khoâng laâu, taïi thaønh Hoà coù moät ngöôøi con gaùi
loaïi yeãu ñieäu thuïc nöõ hoûi caâu naøy: "Anh muoán
uoáng caøphe thuoäc loaïi coù nhieàu beøo hay nhieàu
boït?" Hoûi caâu naøy laøm mình cöùng hoïng luoân.
Caùi
gì nhieàu beøo, caùi gì nhieàu boït? Cho duø teân naøy töøng
uoáng caø pheâ loaïi cöùt choàn (noùi xin loãi tröôùc) Ai
töøng uoáng loaïi caø pheâ maø vua nghe laø cho baïn leân
chaõo daàu lieàn laäp töùc Boä muoán khi quaân phaïm
thöôïng haû ? caùi gì maø coù c... choàn trong naøy nöõa
ñoù ? Nhöng laàn ñaàu thì ôn ôùn nhöng laàn sau thì ghieàn
troïn kieáp. Loaïi naøy chæ daønh cho daân quen vôùi chuû
ñoàn ñieàn caøpheâ treân Banmeâthuot hay Pleiku. Hoï nuoâi
choàn möôùp (chôù khoâng phaûi choàn hoâi ñaâu. Choàn hoâi
caùi gì cuõng hoâi). Hoï cho choàn nhaø ta aên toaøn caø pheâ
chín traùi (khoâng aên thì choàn cheát ñoùi raùng chòu) roài
choàn ñoùi quaù phaûi aên aên xong thì phaûi thaûi ra. Roài
hoï röõa saïch (dó nhieân mình phaûi tin hoï röõa saïch,
coøn khoâng tin thì raùng chòu) roài hoï rang hoï xay hoï
öôùp muøi vò vaø baùn ñaét voâ cuøng. Ñoù laø caøpheâ
choàn loaïi naøy daân ghieàn coù theå phaân bieät caø pheâ
choàn hay caø pheâ deâ.
Loaïi
caøpheâ ñaét nhaát theá giôùi laø caøpheâ Aùraäp (Arabian
Coffee), maø phöông caùch rang cuûa hoï cuõng thuoäc loaïi
ngaøn leõ moät ñeâm. Caùch naøy khoâng ai baét chöôùc
ñöôïc. Caùch naøy goïi laø phöông phaùp rang caøpheâ cuûa
daân AÙRaäp (Arabian Coffee Roasting). Muoán uoáng thì ra samaïc
khi chieàu taøn muøa Thu maùt meõ. Hoï ñeám ñaàu ngöôøi,
chöøng 4 ngöôøi laø toái ña ngoài xeïp loaïi Aùraäp, kieåu
ngoài naøy khaùc kieåu ngoài choàm hoåm cuûa VieätNam, cuõng
khaùc kieäu ngoài cuûa Nhaät Baûn ñoù laø kieåu ngoài moät
chaân ñôõ moâng coøn chaân kia queïo goùc. Raát khoù teù
vaø cuõng raát khoù ñöùng leân, vì teâ caùi caüng gaàn
cheát roài. Hoï duøng moät caùi gaùo baèng saét goïng daøi,
ñeå caøpheâ hôi löng caùi gaùo ñoù, treân 4 cuïc ñaù
samaïc, roài ñoát cuõi leân caùi gaùo ñoù laâu laâu hoï
theâm môõ deâ hay daàu oâliu gì gì ñoù, rang ñeàu cho ñeán
khi caøpheâ trôû thaønh ñen . Xong roài hoï boû caøpheâ ñoù
voâ trong caùi coái ñaù, maø coù ngöôøi töï phuï laø coù
töø thôøi Mahomet laän, hoï duøng chaøy nhoû maø ñaâm nhoû
cho ñeán mòn nhö boät Roài hoï boû taát caû boät caøpheâ
ñoù vaøo trong bình nöôùc noùng ñun tôùi ñun lui cho ñeán
khi roùt ra laø vöøa ñuû 4 ly nhoû. Ngon laø caùi chaéc coøn
muoán uoáng nöõa thì chôø hoï rang nöõa. Coù ai daùm chôø
nhö vaäy khoâng ? Tröø daân thaát nghieäp kinh nieân. Daân
AÙRaäp raát haõnh dieän veà Caøpheâ Ñaïo cuûa hoï cuõng
nhö daân NhaätBaûn haûnh dieän veà TraøÑaïo cuûa hoï uoáng
traø Ñaïo naøy phaûi xoay xoay caùi cheùn ñuùng 3 laàn treân
3 laàn laø laøm laïi cho ñuùng 3 laàn. Rieát queân uoáng traø
maø chæ nhôù ñeám voøng maø thoâi. Ñoù laø Traø Ñaïo
ñoù. Nhöng caøpheâ AÙRaäp ñoù taát caû ñeàu thua xa loaïi
caøpheâ Moca. Vaâng, caøpheâ naøy phaùt xuaát töø xöù Yemen
ñoù.
Ngaøy
xöa coøn nhoû hoïc tröôøng doøng Taberd /Saigon . Maáy freres
thöông hoïc troø nhö con ruoät vaäy . Giôø Giaùo lyù chuùng
toâi raát thích nghe phaàn ngoaïi truyeän cuõng thuoäc veà Kinh
Thaùnh, nhö truyeän Samson vaø Dalida, vaø truyeän vua Solomon .
Vua naøy maø hieän nay 3 toân giaùo lôùn ñeàu thöông meán,
ñoù laø: Judaism, Christianity vaø Muslim. Nhöng rieâng Judaism
thì daân Jews (ñoïc laø Dzu hay theo Töï ñieån American
heritage ñoïc laø Joo) kính phuïc nhaát. Vì vò vua naøy laø
vò vua xaây ñeàn Thaùnh ñaàu tieân cho daân Jews taïi
Jerusalem, roài sau ñoù bò taøn phaù saïch baùch bôûi daân
laùng gieàng maø binh löïc maïnh kinh hoàn, roài sau sau ñoù
thì vua hoân quaân Herod xaây laïi taïi choã cuõ cuûa ñeàn
thaùnh cuûa vua Solomon. Roài sau sau nöõa thì bò quaân LaMaõ
san thaønh bình ñòa, khoâng chöøa moät hoøn ñaù naøo treân
hoøn ñaù naøo. Roài sau sau nöõa thì daân Muslim xaây moät
ñeàn thôø
moät
cuïc ñaù maø ngöôøi ta goïi laø The Dome of the Rock (ñaõ
noùi qua trong baøi vieát tröôùc ñaây khoâng laâu).
Nhö vaäy laø daân Jews bí loái roài, heát phöông cuïc cöïa
Nhö Teà Thieân Ñaïi Thaùnh
bò
ñeø döôùi ñaù vaäy. Neáu daân Jews maø khieâng cuïc ñaù The
Foundation Rock ñoù trong ñeàn The Dome of Rock vuït choã
khaùc ñeå maø xaây laïi laàn thöù ba ñeàn thôø cho daân
Jews y nhö 2 caùi tröôùc thì taän theá Trôøi Saäp ngay laäp
töùc. Chuyeân naøy khoâng thaáy kinh Khaûi Huyeàn noùi
ñeán, neân daân Vieät Ñaïi Coà Vieät chuùng ta coøn soáng
tieáp.
Frere
Xavier daïy Giaùo Lyù thöôøng ñöôïc tuïi hoïc troø
yeâu caàu keå chuyeän vua Solomon nghe chôi ñi thì ñöôïc nghe
keå nhö sau: "Vua Solomon khi môùi leân ngai vaøng thì bò
xöû moät vuï aùn coù moät khoâng hai" Hai ngöôøi phuï
nöõ ñeán gaëp nhaø vua vôùi hai ñöùa con coøn ñoû hoûn,
moät haøi nhi cheát vaø moät haøi nhi coøn soáng. Hai phuï
nöõ naøy cöù naèng naëc laø ñöùa beù coøn soáng laø con
ruoät cuûa mình, coøn ñöùa beù cheát laø con cuûa ngöôøi
kia. Khoâng ai xöû ñöôïc, roài ñeán phieân vua Solomon. Nhaø
vua thaáy hai phuï nöõ naøy nöôùc maét raøn ruïa, tranh
daønh ñöùa beù coøn soáng cho laø con cuûa mình, khoâng moät
daáu hieäu naøo cho thaáy hoï man khai ñöôïc. Hoï noùi khi
nguû thì ñöùa beù coøn soáng, nhöng khi hoï thöùc thì
ñöùa beù noï cheát, ngöôøi naøy traùo qua cho ngöôøi noï,
tranh daønh ñöùa beù coøn soáng laø cuûa mình. Hoûi hai
ngöôøi choàng thì hai ngöôøi choàng cuõng uù ôù luoân, vì
ñöùa beù cuøng thaùng sinh, khoâng coù daáu hieäu gì khaùc
nhau heát. Vua Solomon noãi giaän ra leänh cho binh só loâi hai
ngöôøi ñaøn baø ra ngoaøi saân trieàu vaø ra leänh cho quaân
só duøng dao maø traõm noát ñöùa beù coøn soáng, cho ñuû
boä hui nhò tì thì vua thaáy coù moät phuï nöõ laät ñaät
quyø xuoáng maø keâu gaøo xin ñöøng gieát noù thoâi toâi
chòu ñem ñöùa beù cheát veà nhaø maø choân coøn ñöùa beù
soáng thoâi ñaønh ñöa cho baø kia ñi. Vua Solomon ñoãi giaän
laøm vui, roài ra leänh baét ngöôøi ñaøn baø kia maø phaït
naëng, coøn ngöôøi ñaøn baø maø xin quaân só ñöøng gieát
ñöùa beù thì chính laø meï ruoät cuûa ñöùa beù coøn
soáng. Vua keát luaän cho duø tröôøng hôïp naøo ñi nöõa
khoâng moät ngöôøi meï ruoät naøo nhaãn taâm nhìn thaáy con
ruoät cuûa mình bò ngöôøi ta gieát tröôùc maét mình. Vaäy
ngöôøi naøy laø meï ruoät coøn ngöôøi kia laø me giaû.
"Ñaây laø vuï aùn maø laøm cho vua Solomon noãi danh theá
giôùi thôøi baáy giôø".
Caâu
chuyeän thöù hai veà vua Solomon, noùi ñeán trí thoâng minh
cuûa nöõ hoang Sheba nhö sau: "Trong buoåi tieäc lieân hoan
möøng vò vua töø phöông Baéc ñeán thaêm xöù mình, buoåi
tieäc keùo daøi gaàn 2 ngaøy ñeâm lieân tieáp, caûm thaáy vò
vua chöa ñeå yù ñeán mình nhieàu, nöõ hoaøng duøng moät
keá moïn trong laâu ñaøi nguy nga traùng leä cuûa mình, vua
ôû moät phoøng ngoaøi cöûa lôùn coøn mình moät phoøng
ngoaøi sau theo phep lòch söï cuûa chuû nhaø. Ñeâm ñoù vua
Solomon say röôïu, ñeán khuya nhaø vua thöùc giaác ñi tìm
nöôùc uoáng (thoâng thöôøng ngaøy xöa nhöõng voø nöôùc
ñeå gaàn cöûa ra vaøo, coù cung nhaân haøng ngaøy lo chuyeän
giaûi khaùt nhö thay bình nöôùc hay chaêm theâm nhöõng loaïi
nöôùc coù taåm muøi thôm hoa cam) vua thaáy voø nöôùc cuûa
mình heát, thì ñi ñeán phoøng keá, cuõng khoâng coøn nöôùc
sau cuøng ñeán phoøng cuoái thì coù voø nöôùc thôm ngon, vua
vui loøng uoáng öøng öïc phoøng cuoái ñoù laø phoøng cuûa
nöõ hoaøng Sheba. Dó nhieân vua goõ cöûa vaø caùm ôn. Caâu
chuyeän naøy ñeán ñaây thì Thaày Doøng ngöng laïi khoâng
noùi nöõa, vaø thaèng hoïc troø naøo hoûi theâm chuyeän
cuoái thì lieäu phaàn hoàn vôùi Thaøy Doøng.
Trôû
laïi thuû ñoâ phim haùt boùng cuûa Hollywood hoï tung ra moät
loaït phim thuoäc loaïi daõ söû maø laøm haøng trieäu khaùn
giaû treân theá giôùi say meâ phim ñoù töïa ñeà laø Kho
Vaøng Solomon. Kho vaøng ñoù goàm ngoïc ngaø chaâu baùu cuøng
ngaø voi, maõ naûo san hoâ bò thaát laïc trong moät khu röøng
raäm thuoäc xöù caän AÙRaäp nhieàu baãy saäp, thuù döõ
raén reát v.v... ñoùn chôø nhöõng ngöôøi ñeán khui kho
vaøng cuûa vua Solomon coù nhieàu lôøi nguyeàn phuø chuù. Coi
xong laø veø khoûi coù nguû ngon ñi, vaøng choùa maét, kim
cöông chöa töøng lu huû, haøng ngaøn caëp ngaø voi chaát
ñaày kho taøng….
Neáu
xeùt theo neàn kinh teá cuûa xöù Israel ngaøy xöa, kinh ñoâ
vua David, thaân phuï vua Solomon thì thaønh phoá naøy khoâng
giaøu coù ñeán möùc nhö vaäy ñöôïc, vì taøi nguyeân
thieân nhieân ñaâu coù nhieàu, xöù Jerusalem ñöôïc xaây
treân ñoài nuùi cao hôn maët bieån khoaûng 800 meùt, khoâng
coù soâng saâu nöôùc chaûy, khoâng coù haàm moû ngheà buoân
baùn haõi haønh thì naèm trong tay thöông nhaân ngöôøi
AÙRaäp daân khoâng giaøu ruoäng luùa khoâng phì nhieâu nhöng
tieàn ñaâu ñeå maø xaây moät ñeàn thaùnh taïi Jerusalem maø
maõi ñeán ngaøn ngaøn naêm sau con chaùu ngöôøi Jews coøn mô
töôûng ñeán. Tieàn baïc ñoù ñeán töø xöù cuûa nöõ
hoaøng giaøu coù nhaát phöông Ñoâng thôøi baáy giôø Nöõ
hoaøng Sheba.
Xöù
Yemen töông töï nhö HaøTien/RaïchGía cuûa nöôùc Vieät ta
vaäy. Ngaøy xöa luùc coøn Maëc Cöûu toaøn quyeàn cai trò,
thì xöù naøy giaøu coù nhaát soøng côø baïc raàm raàm roä
roä, caù maém, gaïo luùa ghe thöông hoà xuoâi ngöôïc töø
Namvang ñoå xuoáng roài ghe cuûa thöông nhaân ôû xöù Sö
töû thaønh (Singapore) ñeán tieàn ra vaøo nhö nöôùc Haø
Tieân giaøu ñeán noåi chuùa Nguyeãn cho pheùp Maëc Cöûu in
aán tieàn baïc rieâng cuûa mình ñeå tieâu duøng cho nhöõng
ngöôøi maàn aên business. Thì ngaøy xöa xöù Yemen cuõng
vaäy. Caøpheâ, nho cam, daàu olive, muoái moû vaø nhaát laø
höông lieäu gia vò töø xöù AÙ Raäp gheù ñeán taïm nghæ
taïi haûi caøng Yemen ñeå laáy nöôùc ngoït, ñoaøn laïc
ñaø cuûa töøng ñoaøn thöông nhaân ñeán thuû ñoâ maø trao
ñoåi haøng hoùa roài xuoâi vaïn lyù ñi leân höôùng Baéc
ñeán Jerusalem.
Hoï
ñeán ñaàu tieân laø xöù Yemen vaø traïm choùt laø xöù
Jerusalem dó nhieân vaøng baïc tuoân voâ nhö nöôùc vôùi
taøi kinh bang teá theá cuûa nöõ hoaøng Sheba. Luùc ñoù taïi
baùn ñaûo AÙRaäp cuõng coù nhieàu vöông trieàu giaøu coù
döôùi söï cai quaûn cuûa nöõ hoaøng (chuyeän naøy seõ keå
ñeán caâu chuyeän Ngaøi Moses coù laäp gia ñình vôùi nöõ
töôùng thuû laõnh moät boä toäc giaøu coù, maø bieân cöông
khoâng xa caùch bao nhieâu bieân cöông cuûa nöõ hoaøng Sheba).
Sau buoåi haïnh ngoä vôùi nöõ hoaøng giaøu coù Sheba thì vua
Solomon ñöôïc trôï giuùp moät soá vaøng, hieän kim raát
lôùn ñem veà queâ höông. Vua Solomon khoâng ngoaøi muïc ñích
laø xaây ñeàn thaùnh cho daân Jews taïi thaønh phoá Jerusalem .
Ngaøi ra leänh phaù nuùi, xaây töôøng, ñaøo moùng. Moät
coâng trình voâ cuøng ñoà soä, hao toán coâng söùc daân
chuùng voâ cuøng, daân chuùng bò xung coâng, ruoäng vöôøn
boû troáng, coâng quyõ kieät queä. Moät ngoâi ñeàn röïc
rôõ haøo quang, nhieàu taàng beä baèng caåm thaïch mua töø
ngoaïi quoác veà, coät ñeàn duøng nhöõng loaïi caây voâ
cuøng toát hôn goã lim, ñaây laø loaïi goã coù muøi höông
thôm maø xöù Lebanon thöôøng töï haøo veà loaïi goã toát
nhaát thôøi baáy giôø, caây Cedar (hieän nay côø cuûa
Lebanon coù in hình caây goã naøy). Coù nghóa laø cung vaøng
ñieän ngoïc ñöôïc meänh danh töø ñaây, taän trong cuøng
ñeàn thôø saâu thaúm laø nôi maø ñöôïc goïi cöïc Thaùnh
nhaát cöïc Thaùnh (The Holy of Holies) .Caùch thöùc xaây
ñeàn, baûn ñoà ñeàn naøy ñöôïc copy y nhö sô ñoà Tabernacle.
Ñeàn thôø nhieàu saân (courts), Saân ngoaøi daønh cho daân
chuùng ñeán chieâm baùi, teá leã, nhaän pheùp, nhaän chöùng
chæ toân giaùo, nhöng caám daân ngoaïi quoác, nghóa laø daønh
cho daân Jews maø thoâi, daân caét bao quy ñaàu, ñoù goïi laø
Saân Ngaoì (Fore Court). Saân cao hôn ñaàu
ngöôøi daønh cho Thaày Teá (goïi laø Court of the Priest),
khoâng cho pheùp thöôøng daân Jews böôùc leân, chæ Thaày
Teá maø thoâi. Trong saân naøy coù chöùa moät boàn nöôùc
raát lôùn, khung baèng ñoàng saùng loaùng, boàn nöôùc naøy
goïi laø The Sea (chöùa nöôùc trong daønh laøm pheùp
nöôùc). Saân cao hôn nöõa laø Holy House (Nôi naøy goïi laø Porch)
daønh cho Thaày Thöôïng Teá cao caáp nhaát (töông töï nhö
danh töø Giaùo Hoaøng hay Taêng Thoáng vaäy). Saân naøy chæ
daønh cho moät Ñaïi Sö Thöôïng Teá cuøng ñöùa con trai
thöøa teá maø thoâi. Sau löng laø moät phoøng voâ cuøng
roäng lôùn goïi laø nôi Thaùnh Holy Place, chöùa ñaày
vaøng roøng cuøng höông traàm cöïc quyù (ta coù theå goïi
laø caây Kyø Nam cuõng ñöôïc), cuøng caây ñeøn 12 nhaùnh
baèng vaøng roïng cao gaáp 2 ngöôøi thöôøng. Ngaøy ñeâm
thaép saùng baèng loaïi daàu thôm tinh khieát voâ cuøng, lung
linh aùnh saùng röïc rôõ laø nhöõng baøn nhoû, cheùn dóa
baèng vaøng boùng loän. Caây ñeøn 12 nhaùnh naøy maø daân
Jews töôïng tröng cho 12 boä toäc (12 tribes, coù theã goïi
laø 12 chö haàu). Giöõa ñoù laø moät ñeàn cao nhaát
trong moïi ñeàn thôø, bao phuû baèng luïa moûng. Chính nôi
naøy goïi laø Cöïc Thaùnh nhaát Cöïc Thaùnh (The
Holy of Holies). Hoï thôø the Ark of Covenant (goïi laø Hoøm Bia
Truyeàn Thieân Chuùa). Ñöïng trong moät thuøng baèng goã
traàm thôm nhaát, boïc baèng vaøng roøng.
Trong
naøy chöùa 2 Bia Ñaù coù ghi 10 ñieàu raên (2 stones of the
Ten Commandments). Haøng naêm chæ coù Thaày Ñaïi Thöôïng
Teá ñeán laøm Leã teá Sinh Vaät vaøo 1 ngaøy duy nhaát maø
thoâi (goïi laø The Day of Atonement).
Ñeàn
xaây roøng raõ ñeán gaàn 10 naêm môùi xong, thì söùc cuøng
vaät caïn, taøi saûn quoác gia troáng roãng.
Ñeàn
xaây xong,danh tieáng vang doäi khaép nôi nhieàu ngöôøi ñeán
chieâm ngöôõng. Taïi Yemen nöõ hoaøng Sheba cuøng ñoaøn tuøy
tuøng ñeán thaêm vieáng ñeàn vaø tình nhaân laø vua Solomon
laàn nöõa, ñoaøn ngöôøi ngöïa laïc ñaø daøi ñeán caû
gaàn 2 caây soá chôû voâ soá taëng phaåm quyù giaù cho tình
nhaân, quan troïng nhaát laø höông lieäu traàm queá, maø
ñeàn coù theå xaøi caû chuïc naêm khoâng heát. Khi vua Solomon
baêng haø, thaùi töû Rehoboam leân ngoâi. Ngöôøi cha
thoâng minh, nhöng ngöôøi con thì taàm thöôøng. Vì nôï
naàn choàng chaát do söï xaây ñeàn maø ra, cuøng theâm
nhöõng thöù thueá taêng theâm cho gaàn 2000 ñaïo só laøm
vieäc trong ñeàn vaø treân 4000 binh só canh giöõ ñeàn khoâng
cho ngöôøi ngoaïi quoác leân treân ñeàn . Ñeàn naøy chæ
daønh cho daân Jews duy nhaát maø thoâi. Cho ñeán khi taân
vöông Rehoboam laïi nghe lôøi nhöõng Ñaïo só giöõ ñeàn
taêng theâm 13 saéc thueá cho daân chuùng.
Chuyeän
ñeán phaûi ñeán 10 boä toäc trong moät ñeâm boû xöù ra ñi
(hieän nay kinh truyeän cuûa DoThaùi Giao thöôøng than tieác
söï boû ra ñi cuûa 10 boä toäc naøy maø hoï khoâng noùi
nhieàu veà lyù do taïi sao nhö vaäy), nghóa laø vua Rehoboam
coøn laïi 2 boä toäc chòu döôùi quyeàn ñieàu khieån maø
thoâi, maø 2 boä toäc naøy heøn keùm nhaát . Trong 2 boä toäc
naøy coù baø con vôùi ñaùm ñaïo só gaàn phaân nöõa roài.
Coù nghóa laø töø nay xöù Israel bò chia laøm 2 phaàn thuø
ñòch vôùi nhau, Baéc vaø Nam phaân tranh maõi maõi cho ñeán
khi ñeàn thôø bò taøn phaù bôûi keû ngoaïi xaâm maïnh gaáp
traêm laàn daân Israel.
Xöù
Yemen hieän nay vöøa thoaùt khoûi aùch coäng saûn Nga soâ,
trôû laïi xöù Töï Do vaøo naêm 1990.
Daân
chuùng 16 trieäu ngöôøi. Thuû ñoâ laø: Sanaa. Toân giaùo
chaùnh laø Muslim. Xuaát caûng goàm coù:
Caøpheâ,
Daàu thoâ, boâng goon cotton, haûi saûn vaø höông lieäu goã
traàm
Maøu
côø : Ñoû, Traéng, Ñen . Toång thoáng : Ali Abdallah Salih.
Du
lòch : Moät ñieàu ñaëc bieät laø con chaùu Thaùi Döông
Thaàn Nöõ raát thích ñeán du lòch xöù Yemen naøy, hoï ñeán
thaêm ñeàn thaùnh cuûa nöõ hoaøng Sheba vang boùng moät
thôøi.
Kyõ sö Sagant Phan