Ñaïi Chuùng soá 67 - phaùt haønh ngaøy 15/2/2001

Trong soá naøy

Phuïng Hoàng

Thaân taëng anh chò Ngoâ Thò Vaân &

Anh chò Toân Thaát Quyønh Loan (P.H)

(P.H)

"Chim" noùi ôû ñaây laø ngöôøi vieát baøi naøy. Coøn "Ñaøn" laø khoùa Khaûi Ñònh (KÑ) 47 – 54. Caùi soá phaän haåm hiu vaø xui xeûo ñen nhö ñeâm 30 cuûa khoùa naøy laø ñaõ "saåy ñaøn tan ngheù" töø laâu, nghóa laø töø hoài coù caùi hieäp ñònh Gieo-neo (thaät laø caùi teân tieàn ñònh) caét ñoâi ñaát nöôùc "Vieät Nam mình" moät caùch phi lyù nhö Sartre ñaõ noùi, thì vöøa luùc khoùa naøy cuõng chaám döùt hoïc trình TT2 luoân vaø "au revoir" moãi ngöôøi moãi ngaõ, keû chaân trôøi, ngöôøi goùc bieån, keû leân xe hoa, ngöôøi laên xaû vaøo cuoäc chieán choáng coäng cho ñuùng vôùi yù nghóa 3 chöõ "trai thôøi loaïn" nhö Toân Nöõ Dung Ñaøi ñaõ vieát Löu Buùt (Ban sinh ngöõ) chuyeän toâi, hoaëc anh huøng hôn thì nhö Nguyeãn Coâng Tröù ñaõ phaùn "tang boàng hoà thæ"... Moät baèng côù raát xaùc ñaùng laø maõi ñeán baây giôø, sau gaàn nöûa theá kyû troâi qua maø khoùa naøy taû tôi raùch naùt quaù nhieàu nhö maûnh aùo da cöøu ngaøy caøng teo laïi. Chaéc laø "ñaàu thai laàm theá kyû chaêng?" hay laø "sinh baát phuøng thôøi"? neân chim ñaõ sôùm xa lìa ñaøn, nhö caùnh beøo troâi soâng muøa nöôùc luït naêm Thìn (53) ôû Hueá khoâng bieát troâi giaït veà ñaâu: coù ngöôøi ñaõ anh duõng hy sinh ñeàn nôõ nöôùc nhö coá Chuaån töôùng Nguyeãn Baù Lieân, phi coâng Traàn Duy Kyû (KHB) coù ngöôøi ñaõ sôùm lìa ñôøi vì con beänh ngaët ngheøo; coù ngöôøi ñaõ cheát töùc töôûi, oan uoång trong lao tuø caûi taïo cuûa loø luoäc ngöôøi coäng saûn vì khoâng chòu ñöïng noåi nhöõng ñoøn tra taán daõ man vaät chaát laãn tinh thaàn cuûa coäng saûn baéc Vieät (CSBV); coù ngöôøi cheát vì tai naïn laõng xeït nhö Hoaøng Nguyeân Cao Cöï Phuùc (SN); coù ngöôøi ñaõ boû ra ñi qua "beân teâ", sau hieäp ñònh Gieo-neo nhö Leâ Vaên Khieáu (SN), Nguyeãn Duy Tònh (KHB) ñeå roài khoâng bao giôø trôû laïi; laïi coù ngöôøi döùt khoaùt boû baïn beø ra ñi vì moät lyù töôûng cao sieâu (?) naøo ñoù ñeå roài sau 30/4/75 tình côø gaëp laïi Saøi Goøn trong moät caùi nhìn môùi ñaày haän thuø cuõ vì ñaõ roõ raøng laø hai bôø chieán tuyeán khaùc bieeät nhö moät trieát gia naøo ñoù ñaõ noùi "Quoác gia laø quoác gia, coäng saûn laø coäng saûn, seõ khoâng bao giôø gaëp nhau" (nhö vaäy thöû hoûi noùi ñeán hoøa hôïp, hoøa giaûi maø laøm gì?) baét chöôùc theo kieåu Rudyard Kipling töøng phaùn: "Ñoâng laø Ñoâng, Taây laø Taây. Ñoâng taây khoâng bao giôø gaëp nhau", nhö Leâ Quang Vònh (KHB), Hoaøng Anh Cung (KHA), Toân Thaát Thanh, Traàn Höõu Tuøng (maát tích).... hoaëc coù ngöôøi baét chöôùc traùng só Kinh Kha Taâm söï sang Taàn ngaøy xöa maø "xeáp buùt nghieân theo vieäc ñao cung" ñeå roài sau naøy laøm lôùn nhö Traàn Taùn Ñænh (SN, aùi nam coá nhaø vaên Troïng Lang Traàn Taùn Cöûu), Phaïm Quang Phong (SN), Nguyeãn Duy Ngheä (ñeä töù B 2), maëc cho ngöôøi chinh phuï ôû nhaø "saàu leân ngoïn aûi, oaùn ra cöûa phoøng" (!); hoaëc coù ngöôøi cuøng gia ñình vuøi thaân treân bieån caû Thaùi Bình Döông (hay Ñaïi Taây Döông thì cuõng theá thoâi!) sau khi ñaõ lieàu lónh ra ñi vöôït bieân tìm töï do vì khoâng chòu noåi cheá ñoä haø khaéc cuûa CSBV (chöa roõ laø ai), laøm cho "nhöõng chieác linh hoàn nhoû" ôû laïi "mang mang thieân coå saàu" muùt muøa leä thuûy! Laïi coøn coù ngöôøi maõi ñeán baây giôø hôn ¼ theá kyû troâi qua maø vaãn coøn "naëng nôï maùu vôùi nhaân daân" (vì ñaõ daïi doät ngaây thô mang theo moät thaùng tieàn aên ñaêng kyù caûi taïo) coøn trong voøng lao lyù nôi röøng saâu nöôùc ñoäc, ñang troâng ngoùng ngaøy veà. (xöa nay caûi taïo maáy ai veà?). Hoaëc coù keû toát soá hôn, thoaùt ñöôïc nguïc tuø CSBV vaøo giôø thöù 25, troán ñöôïc ra ngoaïi quoác, laøm laïi cuoäc ñôøi töø 2 baøn tay traéng vì ñaõ can ñaûm döùt khoaùt vaát laïi saûn nghieäp sau bao naêm taïo döïng baèng maùu, moà hoâi vaø nöôùc maét ôû queâ nhaø, sau khi rôøi maùi tröôøng KÑ thaân yeâu, ngaøy nay ñaõ soáng lang baït nôi queâ ngöôøi, coù con chaùu thaønh coâng röïc rôõ, laøm veû vang töï haøo cho noøi gioáng, ôû Hoa Kyø, UÙc chaâu, AÂu chaâu, vaø raûi raùc moät soá quoác gia töï do khaùc töø Baéc cöïc xuoáng Nam cöïc, hay ôû nhöõng mieàn khæ ho coø gaùy, choù aên ñaù gaø aên muoá, quanh naêm boán muøa ruïng laù, tuyeát phuû, hay ôû taän nhöõng hoøn ñaûo thô moäng ngoaøi khôi Thaùi Bình Döông (Thuôû xöa kia, ngöôøi aáy ñeïp myõ mieàu. Cao nguyeân ngöïc, Thaùi bình döông maét bieác – Taï Kyù)... KÑ 47 – 54 coøn laïi raát ít, laïi soáng raûi raùc khaép boán phöông trôøi chöù khoâng quy tuï lôùn veà thuû ñoâ tî naïn ôû Myõ nhö khoùa KÑ 48 – 55 vaø caùc khoùa khaùc. Moät baèng chöùng cuï theå nhaát laø maõi cho ñeán nay, khi toâi ngoài vieát maáy gioøng taâm söï vuïn naøy, moät ngaøy trôøi môùi sang thu vaø baét ñaàu trôû trôû laïnh, vöøa ñuùng 25 naêm, 2 thaùng 15 ngaøy, 20 giôø 42 phuùt vaø 25 giaây thì chöa thaáy moät ai trong khoùa ñöùng leân hoâ haøo (khoâng phaûi hoâ haøo leân ñöôøng trôû veà taùi chieám queâ höông ñaõ maát vaøo tay giaëc moâ nghe!) laäp ban ñaïi dieän nhoùm, lieân laïc baïn beø cuõ, quy veà moät moái ñeå hoïp maët thöôøng xuyeân, xuaân thu nhò kyø, ñôùp hít thaû giaøn, ra ñaëc san baøn chuyeän vaên ngheä vaên göøng, cuû khoai, cuû saén nhö anh Toân Thaát Quyønh Tieâu vaø caùc baïn khaùc KÑ 48 – 55 ñaõ töøng laøm töø laâu. Chính trong tinh thaàn ñoù maø töø laâu, toâi ñaõ coù dòp "tieâu hoùa boå ích" caùc ñaëc san KÑ 48 – 55 töø soá 1 ñeán soá 5 do chò Ngoâ Thò Vaân cho möôïn. Nhö caù gaëp nöôùc, ngöôøi ñi giöõa sa maïc chaâu Phi naéng cöïc gaëp ñöôïc ly chanh ñöôøng cuûa Phaïm Duy trong "Traû Laïi Em Yeâu" beøn uoáng moät hôi, nghóa laø ñoïc heát moät leøo "meät khoâng nghæ". Xin caùc baïn ñöøng nghi ngôø gì caû, vì toâi voán sinh ra khoâng phaûi ñeå noùi laùo ñaâu. Ñoù laø moät ñieàu ñaùng buoàn! Vaø ñaùng buoàn hôn nöõa laø caøng ñoïc toâi laïi caøng ngheïn ngaøo, thoån thöùc, maát nguû bao ñeâm lieàn, sau khi ñaõ nghieàn ngaãm nhöõng baøi thô, truyeän... tröõ tình, chaân thaät xuaát phaùt töï con tim ñaõ gôïi laïi cho toâi nhöõng kyû nieäm eâm ñeàm ngaøy xöa döôùi maùi tröôøng KÑ maø beân kia laø ÑK nhöõng giôø nghæ tröa ôû laïi "gaïo" thi giöõa nhöõng ngaøy heø oi böùc ve saàu keâu raâm ran cuûa nhöõng "ngaøy thaùng ñong ñöa" ñeïp nhö maøu Phöôïng Vó cuûa chò Queá Höông! Toâi ñaõ töøng ñeå loøng mình daâng leân nhöõng nieàm vui voâ côù bao nhieâu vôùi taùc giaû Daï Kheâ thì toâi laïi ñeå loøng mình laéng xuoáng vôùi nhöõng caûm ñoäng xa vôøi, nhöõng buøi nguøi thöông tieác moät thôøi ñaõ qua cuûa nhöõng chaøng trai xöù Hueá môùi lôùn, taâm tình ñaõ bò keàm toûa bôûi nhöõng voøng raøo theùp gai cuûa thôøi ñaïi. Chính vì leõ ñoù maø toâi ñaõ khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét khi ñoïc laïi nhöõng gioøng chöõ ñoù do anh Hoaøng Ngoïc Traùc vieát tröôùc khi ly traàn: "... Nhöõng ngöôøi con trai xöù Hueá quaù voâ duyeân, thöông ngöôøi ta ma khoâng chòu toå, thì laøm raêng ngöôøi ta bieát ñöôïc, ñeán khi bieát ñöôïc thì ñaõ quaù muoän maøng roài!..." (trích "Veà moät ngöôøi baïn vöøa vónh vieãn ra ñi" cuûa Ngoâ Thò Vaân). Toâi quaù boài hoài vaø xuùc ñoäng quaù vaø laïi ñuùng vôùi hoaøn caûnh cuûa mình, cuûa ngöôøi trong cuoäc nöõa! Toâi laïi nhôù ñeán caâu thô deã thöông cuûa Cung Traàm Töôûng "Ga Lyon ñeøn vaøng, caàm tay em kheõ noùi, Yeâu nhau cuõng muoän maøng". (Nhöng may quaù chò Vaân ôi, daïo aáy toâi ñaõ veà kòp vaø "cuoãm" ñöôïc naøng kòp thôøi. Thaät toâi coøn heân quaù, chöa muoän maøng). Theá laø toâi laïi phaûi maát coâng theâmmaáy tieáng nöõa ñeå tìm cho ra caùi baøi ñoù cuûa chò Ngoâ Thò Vaân ñeå ñoïc ñi ñoïc laïi nhieàu laàn cho ñeán noãi trang giaáy nhoøe ñi vì öôùt hoài naøo khoâng hay! Baây giôø Traàn Coâng Kieåm – moät thôøi ñaõ chia ñoäng töø "To Gaudautre" khaù laâu vôùi Hoaøng Thò Haïnh ôû Phan Chaâu Trinh – Ñaø naüng – ñaõ an giaác nghìn thu ôû moät vuøng ñaát khoâng coù haän thuø, chaéc cuõng ñöôïc aám loøng khi ñoïc ñöôïc – qua thaân giao caùch caûm – nhöõng gioøng chöõ kia cuûa ngöôøi baïn thaân coøn ôû laïi?

Roài toâi töï hoûi: "Phaûi chaêng mình thöïc toäi loãi ñaùng traùch vì ñaõ boû phí maát moät quaõng thôøi gian daøi cuûa tuoåi treû non daïi xuaân xanh maø khoâng chòu taän höôûng? Hoài toâi coøn hoïc lôùp Ñeä Nguõ ôû Vieät-Anh cuõ, Teát naêm aáy, anh Vaên Ñình Hy hoïc Ñeä II caáp xuoáng coå voõ toå chöùc lieân hoan Teát vaø coù noùi moät caâu maø toâi coøn nhôù maõi ñeán baây giôø: "Tuoåi cuûa caùc em baây giôø maø khoâng bieát vui ñuøa thì uoång laém. Bôûi vì ñôøi ngöôøi hoïc sinh coù ba giai ñoaïn roõ reät : Thôøi tieåu hoïc laø ñang coøn con nít, thô aáu neân chöa bieát cuoäc ñôøi laø gì. Ñeán thôøi Trung hoïc ñeä I caáp nhö caùc em baây giôø laø tuoåi ñang lôùn ñaõ baét ñaàu coù trí khoân neân neáu khoâng bieát lôïi duïng maø vui höôûng thì seõ hoái haän suoát ñôøi. Tuoåi cuûa caùc em laø tuoåi hoàn nhieân, trong traéng neân caàn phaûi vui ñuøa laønh maïnh ñeå theâm söùc maø hoïc. Chöù neáu khoâng nay mai leân ñeán Ñeä II caáp nhö caùc anh baây giôø saép söûa leân Ñaïi Hoïc laø nhöõng ngöôøi beä veä, ñöùng ñaén nhö nhöõng oâng quan töông lai neân khoâng coøn höùng thuù ñeå vui ñuøa nöõa."

Toâi ñaõ baát löïc. Vì toâi ñaõ nhôù naèm loøng lôøi khuyeân vaøng ngoïc cuûa anh Hy ñoù maø khoâng laøm gì hôn ñöôïc. Thaät ñaùng buoàn! Vaø ñaùng buoàn hôn nöõa laø laém luùc hoài töôûng laïi, toâi vaãn thaáy töùc töôûi laém vì lôùp toâi cuõng coù nhöõng taøi hoa cöï phaùch laém, coù thua gì KÑ 48 – 55 ñaâu? Naøo laø nhaïc só Hoaøng Nguyeân Cao Cöï Phuùc ñaõ töøng laøm baûn nhaïc baát huû "Taø AÙo Tím" (vì hoài ñoù chò Hoaøng Thò Daï Thaûo hay maëc aùo tím thô moäng) vôùi nhöõng lôøi leõ tröõ tình söôùt möôùt ñeå ca tuïng veû ñeïp meâ hoàn cuûa "Naøng Coû Ñeâm". Naøo laø Leâ Vaên Khieáu, thi só coù haïng khoâng thua gì Rimbaud & Verlaine (Khieáu luoân chieám öu haïng veà quoác vaên vôùi thaày Tchya vaø Böûu Caàm vaø ñaõ ñoã ñaàu haïng Bình Thöù kyø thi THÑI caáp naêm 1951, chò Hoaøng Thò Trôï beân Ñoàng Khaùnh ñoã haïng nhì). Heø naêm ñoù, Khieáu coù taëng toâi baøi thô ôû löu buùt nhö sau:

Khieáu laáy buùt hieäu laø Thanh Myõ vaø ñaõ baét ñaàu gôûi thô vaø truyeän ngaén cho caùc baùo ôû Haø Noäi vaø Saøi Goøn töø daïo aáy. Sau ñoù ít laâu, vì toâi cöù gaën hoûi maõi "Em naøo trong baøi thô vaäy?", "muoán aùm chæ ai vaäy?", Khieáu ñaønh thuù thaät ñoù laø chò Nguyeãn Thò Dieäp (xin moãi chò D., vaäy neáu chò ñoïc ñöôïc maáy ñoaïn naøy). Chuyeän naøy coù Ñaëng Coâng Haèng vaø Leâ Khaéc Troïng bieát. Baây giôø Khieáu ñaõ ra ngöôøi thieân coå. Toâi nhaéc laïi baøo thô treân ñeå nhôù laïi thôøi vaøng son cuûa naêm Ñeän Töù, naêm töôi ñeïp nhaát cuûa Ñeä I caáp 1949 – 50 vôùi Khieáu ñi vaø veà cuøng moät ñöôøng ôû Thaønh noäi, cuøng qua nhöõng chuyeán ñoø ngnga muoän, vaøo nhöõng chieàu ñoâng reùt buoát möa daàm. Nhaéc laïi Khieáu ñoâi doøng ñeå khoùc vaø nhôù Khieáu luoân. Laïi coøn Truï Vuõ Traàn Ñaïi Bính nöõa, ñaõ noåi danh thi só xaõ hoäi khi coøn hoïc Ñeä Nguõ 49, boû ñi Saøi Goøn laøm baùo.

Theá thì taïi sao khoùa toâi laïi vaãn im laëng cho maõi ñeán ngaøy nay? Toâi ñaõ khoâng tìm ñöôïc caâu traû lôøi thoûa ñaùng. Beøn taâm söï vôùi Ngoâ Thò Vaân. Chò baûo: "Thì haõy cöù vieát ra ñi roài toâi seõ cho möôïn "ñaát" ñeå "caém duøi" maø tha hoà keå leå taâm tình". Theá laø toâi laïi tieáp tuïc vieát. Roài tieáp tuïc xoùa boû. Khoâng bieát bao nhieâu laàn. Roài toâi laïi tieáp tuïc ñoïc Ñaëc San KÑ 48 – 55 cho ñeán soá gaàn ñaây nhaát (V- 2000). Toâi raát phuïc thaày Nguyeãn Höõu Thöù tuoåi ñaõ cao maø trí nhôù thaät voâ cuøng minh maãn, sieâu vieät, raát ñaùng sôï hôn caû trí nhôù cuûa Khoång Minh ngaøy xöa nöõa. Thaày ñaõ vieát moät baøi hoài kyù veà Thaày Haøm vaø ñaõ trích daãn maáy caâu thô cuûa A.de Vigny noùi veà caùi cheát cuûa con choù soùi, nhöõng caâu thô toâi ñaõ thuoäc naèm loøng vaø thöôøng ñem ra töï an uûi mình moãi laàn thaát baïi trong ñôøi, nhaát laø thôøi voâ loø luoäc ngöôøi tuø caûi taïo ôû Long Thaønh sau 30/4/75. Bôûi vì "Than khoùc laø heøn, haõy nín hôi. Roài baïn haõy can ñaûm haõy nhaän laáy nhöõng phaàn thöôûng maø cuoäc ñôøi ñaõ daønh cho baïn roài haõy anh duõng cheát nhö con choù soùi kia". Theá thoâi. Thöa thaày Nguyeãn Höõu Thöù, con xin baùi phuïc Thaày saùt ñaát, tuy so saùnh vôùi Carnot, con vaãn coøn keùm thua xa!

Roài ñeán baøi thô cuûa thaày Leâ Höõu Muïc "Cuøng moät höôùng chieàu" hay chi laï. Thaâm thuùy vaø yù nghóa voâ cuøng. Ñoïc moät laàn laø nhôù lieàn vì söùc maïnh truyeàn caûm cuûa baøi thô quaù lôùn, lôùn hôn caû söùc maïnh cuûa moät phi thuyeàn khi môùi ñöôïc phoùng leân ôû toác ñoä ñaàu! Nhaát laø caâu "Thoâi ñöøng, em aï, nhìn nhau nöõa, ..." nhö thaàm noùi leân moät caùi gì maát maùt gheâ gôùm ôû trong ñôøi 2 ngöôøi töøng yeâu nhau ñeå roài baây giôø – vì moät lyù do thaàm kín baát ñaéc dó naøo ñoù, naøo ai bieát ñöôïc? – laïi phaûi xa nhau, qua nhöõng ngaøy thaùng daät dôø nhö gioøng soâng Höông laõnh ñaïm döôùi caàu Trang Tieàn. Thaày Muïc ñaõ vieát moät taùc phaåm giaù trò ñoäc ñaùo vaø can ñaûm vaïch maët chæ teân toäi ñaïo vaên cuûa Hoà chí Minh nhan ñeà "Hoà Chí Minh khoâng phaûi laø taùc giaû Nguïc Trung Nhaät Kyù". Vieäc laøm naøy cuûa thaày Muïc ñaõ ghi moät ñieåm son trong vaên hoïc söû Vieät Nam haûi ngoaïi. Thaày Muïc cuõng coøn laø moät nhaïc só taøi ba xuaát chuùng. Vaø cuoái cuøng thaày cuõng coøn laø moät nhaø vaên löøng danh moät thôøi. Quaû thöïc thaày laø moät ngöôøi ña daïng.

Roài ñeán nhöõng baøi vaên, töï truyeän, gioøng thô khaùc cuûa nhöõng caây buùt teân tuoåi töø bao naêm maø toâi naøo coù hay. OÂi ñoïc hoaøi töø trang ñaàu ñeán trang choùt maø vaän khoâng thaáy chaùn. Roài ñeán nhöõng taám hình, nhöõng taám hình ñoäc ñaùo toâi "ngheã" hoaøi khoâng bao giôø moûi maét, nhöõng hình aûnh thaân thöông meán ngaøy xöa cuûa nhöõng ngöôøi toâi ñaõ töøng gaëp chöa bao giôø quen bieát, hoaëc coù hoï haøng, baø con maät thieát nhöng ngöôøi trong cuoäc vaãn voâ tình, chaúng haïn nhö Voõ Thò Nguyeät, lieân heä thaät gaàn, nhöng vaãn xem nhö ngöôøi xa laï, maëc daàu cuøng ñi moät ñöôøng, giôø tan hoïc, troâng thaáy nhau haøng ngaøy. Maõi ñeán sau naøy, veà döï ñaùm cöôùi, nhôø Hoàng Loäc giôùi thieäu, Nguyeät môùi vôõ leõ... Nhaéc ñeán Nguyeät thì phaûi noùi ñeán Quyønh Hoa vaø Ngoâ Thò Vaân. Tình côø, toâi ñaõ coù dòp so saùnh chieác aûnh cuûa "3 naøng hieäp só" naøy 40 naêm veà tröôùc vôùi chieác aûnh chuïp chung môùi nhaát gaàn ñaây. Vaãn khoâng coù gì thay ñoåi. Vaãn treû trung nhö xöa maëc duø thôøi gian taøn nhaãn ñaõ khaéc daáu. Toâi vaãn coù caûm töôûng nhö ñang ngaém nhöõng naøng kî maõ muùa kieám trong taùc phaåm baát huû "Kyø nöõ goø OÂn khaâu" cuûa Ñinh Huøng. Nhìn chò Quyønh Hoa, toâi laïi lieân töôûng ñeán caâu thô: "Quyønh Hoa chieàu ñoïng nhaïc traàm mi" cuûa thi só Voõ Ngoïc Traùc ôû Ñaäp ñaù naêm xöa. Nghe noùi, anh chaøng nay coù yeâu moät naøng thoân nöõ hoïc ÑK raát tha thieát vaø da dieát nhöng khoâng ñöôïc ñaùp öùng (Yeâu naøng bao nhieâu ngöôøi laøm thô – Nguyeãn Nhöôïc Phaùp) neân ñaâm ra dôû khuøng dôû ñieân. Vì thaát tình naëng neân naêm 1953, Traùc ñaõ in ra moät taäp thô traøng giang ñaïi haûi raát bí hieåm mang töïa ñeà "Thöôïng Thaåm", bí hieåm hôn caû tröôøng phaùi Xuaân Thu Nhaõ Taäp vaø Picasso nöõa. Ñoïc leân khoâng ai hieåu gì caû. Nhaäp ñeà taäp thô, Traùc vieát:

"Thô cuûa ai? Chieàu laéng u hoaøi reùt xuoáng caêm!

Thô cuûa anh: buoàn xöa laéng xuoáng hoäc chieàu ñong.

Thöôïng Thaåm! Thöôïng Thaåm! Nhö hoaøng hoân cheát löûng lô coàn.

Nhö ñaïi döông soùng voã aâm thaàm...

Beân caïnh laø Ngoâ Thò Vaân vaãn nhö mì nhö hoài coøn ñi hoïc qua ngaõ AÂm-hoàn laø con ñöôøng ñoäc ñaïo cuûa moät ngöôøi töøng leõo ñeõo nhöõng saùng sôùm tinh söông, vaø nhöõng chieàu naéng muoän. Bôûi leõ chò Vaân ôû gaàn cöûa Ñoâng Ba nhöng laïi chuyeân moân ñi cöûa Thöôïng Töù neân môùi coù chuyeän:

(Thô Nguyeãn Nhöôïc Phaùp)

Nöûa theá kyû troâi qua roài, ngaøy nay chim ñaõ xa lìa ñaøn, bieát ñeán bao giôø trôû laïi ngaõ tö AÂm hoàn ñeå ngaém nhöõng taø aùo traéng tha thöôùt treân ñoâi guoác voâng vôùi chieác xe ñaïp môùi tinh? OÂi caùi caûnh "nöôùc maát nhaø tan" sao maø buoàn vaäy!

Cuõng qua nhöõng soá ñaëc san naøy toâi môùi coù dòp nhôù laïi nhöõng hình aûnh cuõ moät soá baïn ñaõ cuøng maøi ñuõng quaàn ôû lôùp Nhaát Tieåu hoïc Thöïông töù, thôøi oâng Leâ nguyeân Trinh raát döõ laøm Hieäu Tröôûng vôùi caùc oâng thaày Böûu Thaùp, thaày nguyeãn Vaên Luaân, caùc coâ An, coâ Ñieåm,... Coù baïn ngaøy nay ñaõ leân chöùc cha, meï, oâng noäi, oâng ngoaïi, baø noäi, baø ngoaïi (gaëp laïi chaéc phaûi ñoåi caùch xöng hoâ baèng "Cuï, môï, baø coá"? coù ngöôøi bò nhöõng con beänh ngaët ngheøo ñang haønh haï. Coù ngöôøi ñaõ khuaát nuùi. Nghóa töû laø nghóa taän. Thoâi thì xa caùch nghìn truøng chöa coù ngaøy taùi ngoä thì chæ bieát chaép tay laïi maø nguyeän caàu... hoaëc laøm thô thaån hay vieát vaên lung tung daøi leâ theâ nhö kieåu Hoaøi Mai Hoaøng Ñình hoaït (Cöïu CHT/ Cu xeâ ôû Ñaø Naüng) vieát "Beân leà caûi taïo" ñoïc hoaøi khoâng heát, nhö kieám hieäp Kim Dung hay "chuyeän daøi nhaân daân töï veä" vaäy.

Moät nhaø hieàn trieát voán xuaát thaân cöïu Quoác hoïc, ñaõ phaùn moät caâu dôõ hôi: "ÔÛ ñôøi coù 2 loaïi baèng höõu: Baïn hoïc va Baïn tuø. Baïn hoïc laø baïn thôøi bình son treû ngaém boùng chieàu treân gioøng Höông giang laëng soùng. Ra ñôøi, baïn hoïc neáu tri kyû seõ trôû neân gaén boù keo sôn hôn ñeå roài cuøng ñi moät höôùng chieàu. Coøn baïn tuø laø baïn trong caûnh khoán cuøng khoå luïy. Ví duï sau 30/4/75, voâ tuø caûi taïo ôû loø luoäc ngöôøi CSBV taïi Long Thaønh môùi roõ thaèng baïn cuõ naøo laø nhöõng thaèng toát buïng... Ñoù laø nhöõng thaèng cho duø ôû nghòch caûnh naøo, vaãn khoâng noùi yeâu thaønh gheùt, khoâng noùi gheùt thaønh yeâu, neáu ai caàm dao doïa gieát hay doã ngon ngoït trem chieàu." Caâu noùi naøy neân ghi vaøo söû saùch.

Nghó cho cuøng, ngaøy xöa Hoaøng Giaùc moät thôøi theo khaùng chieán, luùc ôû chieán khu Vieät baéc vì quaù chaùn naûn neân vôõ moäng, môùi than khoùc "Tha thieát mong ngaøy veà ñaàm aám. Nhö caùnh chim tìm veà toå aám. Nhôù phuùt chia ly, ngaïi nguøng böôùc chaân ñi nhö löu luyeán bao ngaøy xanh... Thoâi öôùc mô chi ngaøy mai." Hoaøng Giaùc ñaõ coù lyù khi ñaët baûn nhaïc Ngaøy Veà. Nhöng ngaøy nay maáy ai ñaõ coù moät Ngaøy Veà huy hoaøng?

Nhöng rieâng toâi, toâi ñaõ coù Ngaøy Veà ñoù. Nhö ri caùc baïn hí: caùch ñaây ñuùng 44 naêm, toâi ñaõ trôû veà laïi Hueá, moø laïi Hoà möng, beán Teã sanh ñeå ñi laïi con ñöôøng Maõ Khaùi trôû ra AÂm hoàn qua cöûa Thöôïng Töù roài khoâng hieåu sao toâi laïi reõ phaûi treân ñöôøng Nguyeãn Hoaøng, gaàn Thöông baïc ñeå voâ khuoân vieân Nguyeãn Phöôùc Toäc gaëp naøng vaø ruû naøng ñi xi neâ laàn ñaàu tieân xem phim "Theù et Sympathie" ôû Morin do Deborah Kerr ñoùng (Traø Tình Gôïi Caûm) raát muøi maãn. Khoâng ngôø toái ñoù gaëp Baûo Phoác thaáy ñöôïc neân veà ñoàn aàm leân. Hoâm sau naøng ñeán ÑK daïy nhö thöôøng leä bò moät soá ñoàng nghieäp chaát vaán raát ö laø caën keû nhö kieåu bieän lyù Ken Star hoûi cung Monica vaäy. Trong soá ñoù coù Nguyeãn Thò Höôøng ôû Vyõ daï ñaü hoûi naøng: "EÂ hoài hoâm mi ñi coi xi neâ coù vui khoâng?" naøng töôûng thaät neân chaát phaùc traû lôøi:

_ Vui, phim hay laém!

_ Ngöôøi ta hoûi vui laø vui caùi chuyeän teâ kia, chöù khoâng phaûi vui phim moâ nghe.

_ Chuyeän teâ laø chuyeän chi?

_ Thì chuyeän nôù ñoù, chuyeän ñi vôùi chaøng ñeïp trai môùi vui chöù? Raêng mi ngaây thô vaäy?

_ ...

Maáy ngaøy sau gaëp laïi, naøng vaãn caèn nhaèn toâi hoaøi vaø cöù baûo taïi toâi maø hö söï caû. Hö söï khoâng thì coù trôøi bieát. Vì 5 naêm sau laø ngaøy cöôùi cuûa chuùng toâi. Theá laø toâi ñaõ coù duyeân nôï vôùi khoùa KÑ 48 – 55 töø daïo aáy maø naøo toâi coù bao giôø ngôø ñöôïc. ÔÛ ñôøi laøm sao ñoaùn ñöôïc chöõ ngôø?

Moät dòp khaùc, ñuùng vaøo ñeâm taân hoân, naøng ñaõ nöûa ñuøa, nöûa thaät baûo toâi:

_ Anh ñöøng töôûng laø anh nhaát. Anh ñöøng töôûng maáy chò hoïc lôùp anh goïi anh baèng "Chuù" theá laø anh hôn hoï vaø hoï kính troïng anh ñaâu. Hoï chôi xoû vaø ngaïo anh ñoù. Anh bieát khoâng? Thaùng tröôùc, Nguyeãn Thò Thanh Taâm ñaõ noùi vôùi em raèng: "Chuù gì anh ñoù? Söùc maáy maø laøm chuù ngöôøi ta ñöôïc! Chuù gì? Chuù naøy laø "Chuù Phoù", "Chuù trong hoï" ñoù, hieåu chöa? Cöù töôûng bôû hoaøi! (caám noùi laùi)

Thì ra maõi ñeán baây giôø toâi môùi hieåu vaø töï thaàm traùch mình sao ngoác quaù. Maáy naøng hoài ñoù theá maø thaâm teä. Laïi nghòch ngaàm nöõa. Ñaàu ñuoâi söï tích ñöôïc toân leân Chuù laø nhö theá naøy: khi vaøo lôùp ñeä tam KHB, phía baïn gaùi goàm coù: Toân Nöõ Töø Dieäm, Nguyeãn Thò Xuaân, Leâ Thò Kim Anh, Nguyeãn Thò Xuaân Bích, Nguyeãn Thò Thanh Taâm, Thaân Thò Bích Ñaøo, Toân Nöõ Thò Lyù, Ngoâ Thò Hoaøng Anh, Leâ Thò Myõ. Chaúng may toâi coù baø con vôùi Töø Dieäm vaø ñoùng vai chuù. Nhöng chuùng toâi vaãn giöõ bí maät. Baüng ñi moät thôøi gian maáy thaùng gaàn cuoái nieân khoùa, bí maät ñoù ñaõ bò baät mí vaø caùc naøng ñaõ khaùm phaù ra ñöôïc. Beøn heø nhau goïi toâi baèng Chuù moãi khi caàn giao thieäp. Bôûi vì töø laâu, hoài coøn ôû beân ÑK, caùc naøng ñaõ quy öôùc vôùi nhau raèng heã trong nhoùm baïn thaân vôùi nhau, coù ai baø con phaûi goïi baèng gì thì taát caû ñeàu phaûi theo thöù baäc aáy cuûa gia ñình baïn. Ví duï nhö hoài ñoù trong lôùp coù Vónh Gieân coù ngöôøi chò ruoät hoïc ñeä töù beân ÑK laø baïn thaân vôùi maáy naøng neân maáy naøng ñeàu goïi Gieân laø Em vaø xöng laø Chò. Leâ Thò Myõ coù ngöôøi em laø Leâ Xuaân Thaûo, tuy hoïc treân moät lôùp, nhöng heã noùi chuyeän giôø ra chôi thì maáy naøng vaãn keâu Em nhö thöôøng!!! Ñau thaät, ñau quaù laø ñau!

Ñoù la nhöõng kyû nieäm vui buoàn, nhöng chaéc laø vui ít buoàn nhieàu, moät thôøi ñaõ qua maø moät caùnh chim xa lìa ñaøn caùch bieät nghìn truøng vaãn coøn löu giöõ taän ñaùy loøng traûi qua bao bieán cuoäc tang thöông cuûa ñaát nöôùc noåi troâi vôùi nhöõng traän baõo loøng ñoåi ñôøi eùo le khaéc nghieät cuûa thôøi ñaïi.

Toâi nhaéc laïi vôùi moät neùn höông loøng ñeå töôûng nhôù caùc baïn cuøng khoùa maø keå töø ngaøy löu vong chöa coù moät laàn hoïp maët, neân phaûi "laïc loaøi" ôû moät ñaøn chim khaùc, vì bieát ñaâu khi ñoïc laïi nhöõng ñaëc san kyû nieäm daøy coäm naøy, chuùng ta laïi khoâng tìm thaáy laïi nhöõng hình aûnh thaân thöông xa xöa cuõ, nhöõng ñoùa hoa thôm traùi muøa baát dieät cuûa caùnh ñoàng tình aùi maø chuùng ta ñaõ coù laàn böôùc xuoáng, hoaëc ñaïp xe leõo ñeõo theo sau nhöõng taø aùo traéng trinh nguyeân thoaên thoaét böôùc qua caàu Traøng Tieàn sau nhöõng giôø tan hoïc? Toâi ñaõ tìm thaáy laïi caùi thuù vui cuûa ngöôøi ñi ñoåi gioù.

Nhö con chim trô troïi tröôùc cuoäc ñôøi khi muøa Ñoâng giaù buoát chôït ñeán vôùi baõo tuyeát, toâi ñaõ göûi baøi naøy nhôø chi Ngoâ Thò Vaân chuyeån duøm ñeán Ban Bieân Taäp ñaêng nhôø vì chim chöa bieát bay veà ñaâu ñeå ñaäu. Hôõi nhöõng ngöôøi baïn naêm xöa ôi! Phöông trôøi naøo ngöôøi coù hay? Baây giôø ñaõ ra sao roài? Toâi vaãn mong coù ngaøy hoïp maët ñeå ñöôïc naâng ly môøi baïn beø uoáng röôïu noàng, chòu khoâng? Baây giôø baïn ñang ôû ñaâu?

Xin caùm ôn ñôøi löu vong. Xin taï ôn Em ñaõ vì anh vaø gia ñình maø chòu ñöïng nhoïc nhaèn ñeå nuoâi anh vaø con hoïc haønh thaønh taøi, laøm laïi cuoäc ñôøi vaø con ngöôøi môùi treân ñaát Myõ. Em ñaõ cö xöû vôùi anh nhö baùt nöôùc ñaày hôn 40 naêm roøng. Ñeïp thaät! Xin taï ôn 2 chò Ngoâ Thò Vaân vaø Vónh – vì nhôø coù 2 chò neân môùi coù baøi naøy vaø nhöõng baøi thô keá tieáp. Vaø cuoái cuøng, xin taï ôn Ban Bieân Taäp KÑ 48 – 55 cuøng caùc baïn môùi, cuõ, quen, laï ñaõ môû roäng loøng...

Am Soâng Toâ, ngaøy heát moät naêm tuoåi

Phuïng Hoàng