Boà Tuøng Linh laø moät nhaø vaên kyø laï nhaát cuûa vaên hoïc Trung Quoác. Trong khi ñoái vôùi taát caû caùc nhaø vaên Taây Phöông, raén laø moät con vaät quyû quaùi, ñoäc aùc, voâ tình voâ nghóa. Vôùi Boà Tuøng Linh thì laïi khaùc haún: Raén cuõng laø vaät coù tình coù nghóa. Nhaân naêm Raén, môøi ñoäc giaû ñoïc truyeän ñaëc saéc sau ñaây cuûa Boà Tuøng Linh veà nhöõng con raén coù nghóa.

Nguyeãn Höõu Hieäu

Nhaø Moã ôû ñoâng quaän, chuyeân laøm ngheà troø raén, töøng nuoâi luyeän hai con raén, ñeàu maøu xanh. Con lôùn goïi laø Ñaïi Thanh, con nhoû goïi laø Nhò Thanh. Treân traùn con beù coù chaám ñoû, lanh leï vaø thuaàn phuïc, muoán coù cuoän troøn theá naøo cuõng ñöôïc, khaùc haún nhöõng con raén khaùc.

Ñöôïc moät naêm, Ñaïi Thanh cheát, muoán boå sung vao maø chöa tìm ñöôïc. Moät ñeâm naèm nguû troï ôû ngoâi chuøa treân nuùi. Ñeán saùng, môû soït ra xem, thì Nhò Thanh cuõng bieán maát luoân. Ngöôøi nuoâi raén buoàn tieác ñeán cheát, tìm kieám khaép caû vaãn chaúng thaáy boùng daùng ñaâu. Tröôùc kia, moãi khi gaëp choã röøng raäm coû toát, ñeàu thaû cho noù ñi ñeå ñöôïc thö thaû, roài töï noù tìm veà, cöù ngoài ñôïi.

Maët trôøi ñaõ leân cao, thaáy laø tuyeät voïng roài. Luûi thuûi lieàn ñi, vöøa caát ñöôïc maáy böôùc nghe trong buïi gai coù tieáng soät soaït, lieàn ngöøng böôùc ngô ngaùc nhìn, thaáy Nhò Thanh boø tôùi. Moå möøng quaù nhö baét ñöôïc ngoïc quyù, lieàn ñaët gaùnh xuoáng beân ñöôøng. Raén cuõng döøng laïi, nhìn phíc sau noù, thaáy coù con raén nhoû ñi theo.

Moã vuoát ve vaø noùi:

_ Ta töôûng maøy ñi maát roài. Con nhoû kia laø maøy ruû veà ñaáy ö?

Roài laáy baùnh ra cho aên, vaø cho luoân caû con raén nhoû. Raén nhoû tuy khoâng chaïy, nhöng ruït reø khoâng daùm aên, con Nhò Thanh ngaäm nhaû cho noù aên, nhö laø chuû nhaân nhöôøng khaùch vaäy. Moã laïi ñem cho, baáy giôø noù môùi aên. Xong, noù cuõng ñi theo Nhò Thanh chui vaøo trong soït, roài Moã quaåy ñi. Daën raén nhoû voøng quanh hay löôïn goùc, ñeàu ñuùng quy cuû, so vôùi Nhò Thanh cuõng khoâng khaùc chuùt naøo, nhaân ñaët teân cho noù laø Tieåu Thanh. Ñi laøm troø khaép boán phöông, thu ñöôïc tieàn voâ keå.

Ñaïi khaùi ngöôøi nuoâi raén laøm troø chæ choïn raén daøi hai thöôùc laø vöøa, lôùn hôn thì naëng quaù, caàn phaûi thay. Vì Nhò Thanh thuaàn phuïc neân chöa boû voäi. Caùch ba naêm sau Nhò Thanh daøi tôùi ba thöôùc, naèm chaät caû soït, beøn quyeát yù thaû noù ñi.

Moät hoâm ñi ñeán nuùi Ñoâng Sôn ôû Truy aáp, cho Nhò Thanh aên baùnh ngon, roài daën doø maø thaû ñi. Moät laùt noù quay laïi, cöù quanh quaån beân soït. Moã beøn vaãy tay vaø noùi:

_ Ñi thoâi! Treân ñôøi naøy khoâng coù cuoäc vui naøo traêm naêm maø khoâng tan. Töø nay maøy neân aån thaân ôû hang nuùi, seõ coù ngaøy laøm thaàn long, chöù ñaâu coù theå ôû maõi trong soït naøy ñöôïc?

Nhò Thanh môùi chòu ñi. Moã ñöa maét nhìn theo, laïi thaáy Nhò Thanh quay veà, vaãy tay cuõng khoâng chòu ñi, noù laáy ñaàu huùc vaøo soït. Tieåu Thanh ôû trong soït cuõng ngoù ngoaùy ñoäng cöïa.

Moã hieåu yù lieàn noùi:

_ Phaûi chaêng maøy muoán töø bieät Tieåu Thanh?

Ñoaïn môû soït cho Tieåu Thanh boø ra. Hai con giao ñaàu thaäp thoø löôõi, töïa nhö noùi chuyeän, roài ñeàu uoán eùo boø ñi. Moõ cho laø chaéc Tieåu Thanh khoâng coøn quay laïi nöõa, nhöng moät laùt laïi thaáy noù boø veà moät mình, chui vaøo soït naèm.

Töø ñaáy Moã ñi ñeán ñaâu cuõng ñeå yù tìm kieám, maø vaãn chöa tìm ñöôïc con raén naøo toát. Tieåu Thanh cuõng laïi lôùn daàn, khoâng theå laøm troø ñöôïc nöõa. Maõi sau ñöôïc moät con, cuõng luyeän ñöôïc thuaàn phuïc, nhöng cuõng khoâng kheùo baèng Tieåu Thanh, maø Tieåu Thanh thì daàn lôùn baèng coå tay roài.

Tröôùc Nhò Thanh ôû trong nuùi, nhöng tieàu phu nhieàu khi gaëp, qua maáy naêm daøi theâm hai thöôùc nöõa, thaân to baèng caùi mieäng baùt lôùn, hay chaïy ñuoåi ngöôøi, vì theá caùc ngöôøi löõ haønh baûo nhau, khoâng ai daùm ñi con ñöôøng ñoù.

Moät hoâm, Moã ñi qua ñaáy, Nhò Thanh phoùng ra nhö gioù. Moã sôï quaù, raén ñuoåi caøng gaáp, Moã quay laïi nhìn, thaáy raén ñuoåi gaàn kòp roài, nhìn thaáy ñaàu raén co moät chaám ñoû choùi loïi, nhaän ra laø Nhò Thanh, lieàn ñaët gaùnh xuoáng vaø noùi:

_ Nhò Thanh! Nhò Thanh!

Raén ngöøng laïi, roài ngheånh ñaàu leân moät luùc laâu, ñoaïn phoùng tôùi quaán vaøo mình Moã, nhö laø khi laøm troø tröôùc kia.

Moã thaáy noù khoâng coù aùc yù, song noù naëng quaù quaán vaøo ngöôøi khoâng theå chòu ñöôïc neân ngaõ nhaøo xuoáng ñaát, voäi keâu leân, noù môùi buoâng tha. Nhöng cöù chuùi ñaàu huùc vaøo caùi soït. Moã hieåu yù, môû soït cho Tieåu Thanh boø ra, roái quaán laáy nhau nhö keïo ngoït, moät luùc laâu môùi rôøi ra.

Moã lieàn baûo Tieåu Thanh:

_ Ta coù yù ñeå maøy ñi töø laâu, nay laïi coù baïn roài nheù!

Ñoaïn laïi baûo Nhò Thanh:

_ Nguyeân maøy daãn noù tôùi, vaäy maøy coù theå daãn noù ñi. Nhöng ta daën moät ñieàu laø trong thaâm sôn khoâng thieáu gì thöùc aên, ñöøng coù quaáy nhieãu ngöôøi ñi ñöôøng, seõ phaïm toäi bò trôøi phaït ñoù.

Hai con raén cuùi ñaàu, nhìn nhö laø nhaän lôøi daïy baûo vaäy. Ñoaïn vöôn coå leân, con lôùn ñi tröôùc, con nhoû ñi sau. Ñi qua röøng, caây coû reõ hai beân. Moã ñöùng nhìn theo cho tôùi luùc khoâng thaáy nöõa, môùi ñi. Töø ñaáy, khoâng xaûy ra söï coá gì cho nhöõng ngöôøi ñi ñöôøng nöõa, chaúng hieåu laø noù ñi ñaâu.

Boà Tuøng Linh

Lieâu Trai Chí Dò Toaøn Taäp

(Voïng Chi Nguyeãn Chí Vieãn & Traàn Vaên Töø dòch - NXB Vaên Hoùa Thoâng Tin, 1996)