NGUYEÃN MAÏNH TRINH - NOÙI CHUYEÄN VÔÙI TAÙC GIAÛ

"CHÖÕ NGHÓA BEÀ BEÀ"

Noùi chuyeän veà saùch vôû, hình nhö voâ cuøng. Moät cuoán saùch, nhìn ngaém töø nhieàu vò trí, ñoâi khi coù nhöõng caûm nghó ôû töø cöïc ñoä naøy qua cöïc ñoä khaùc, coù theå khen tuyeät ñænh nhöng cuõng coù theå cheâ heát möùc. Vieát moät cuoán saùch chính laø coâng vieäc phoâ dieãn taát caû giöõa nhó muïc quan chieâm vaø saün saøng chaáp nhaän taát caû nhöõng lôøi pheâ bình. Thaùi ñoä aáy coù leõ laø thaùi ñoä caàn phaûi coù. Nhöng thöïc teá thì raát hieám hoi. Vaên mình, vôï ngöôøi, khen mình thì ñöôïc nhöng cheâ bai thì coi chöøng. Coù theå, chæ laø söï hôøn giaän, nhöng sau ñoù, coù theå laø nhöõng thaùi ñoä khaùc, nhieàu khi vöôït quaù khoûi giôùi haïn caàn thieát. Thaønh ra, nhieàu khi ngöôøi ta raát haøo phoùng trong tieáng khen nhöng heát söùc ngaïi nguøng trong lôøi cheâ. Chaúng coù ai, muoán coù theâm ngöôøi thuø gheùt mình. Nhöng vôùi taùc giaû Chöõ Nghóa Beà Beà thì khaùc. OÂng thaúng thaén ñaët vaán ñeà, coá gaéng trong caùch luaän giaûi ñeå tìm nhöõng caâu traû lôøi khaù chính xaùc cho nhöõng nan ñeà vaên hoïc. Ñaønh raèng chuyeän vaên chöông khoâng phaûi nhö toaùn hoïc, nhöng töø nhöõng phaân tích, nhöõng lyù luaän, ñoäc giaû coù theå coù moät nhaän xeùt veà nhöõng ñieàu khaû tín vaø xaùc ñònh ñöôïc söï voâ lyù hay höõu lyù.

Taùc giaû Chöõ Nghóa Beà Beà vieát: "Muïïc ñích cuûa ngöôøi vieát - naèm ôû moät nôi xa thò töù, thieáu taøi lieäu tham khaûo - chæ tình côø ñoïc ñöôïc cuoán saùch, hoaëc xem ñöôïc cuoán phim, nghe ñöôïc baøi haùt naøo thaáy laø laï thì phaùt bieåu yù kieán veà taùc phaåm ñoù, yù kieán cuûa moät ñoäc giaû, moät khaùn thính giaû coù trình ñoä trung bình, kieán thöùc trung bình nhö ña soá. Vì vaäy coù khi chæ noùi leân söï thích thuù hay noãi böïc mình chuû quan vôùi caû taùc phaåm, coù khi chæ laø goùp yù cho moät caâu, moät ñoaïn maø thaáy caàn phaûi noùi leân..."

Ngöôøi xöa ñaõ coù caâu ñoïc saùch khoâng neân tin töôûng tuyeät ñoái vaøo saùch thì vôùi coâng vieäc tìm nhöõng haït saïn trong vaên chöông khoâng phaûi laø ñieàu voâ boå. Ít ra, ñoù cuõng laø moät coâng vieäc traân troïng chöõ nghóa ôû möùc ñoä cao. Coù ngöôøi seõ noùi, cheâ thì deã nhöng vieát thì raát khoù. Rieâng toâi ngöôøi phoûng vaán taùc giaû Ñaëng Traàn Huaân thì coù yù nghó raèng cheâ cuõng chaúng phaûi laø coâng vieäc deã daøng. Ñaït ñöôïc ñeán möùc ñoä chính xaùc, thaúng thaén vaø xaây döïng, cuõng caàn phaûi nhieàu coâng phu.

Vaø baây giôø xin môøi ñoäc giaû theo doõi cuoäc phoûng vaán ngaén, "Noùi chuyeän vôùi taùc giaû Chöõ Nghóa Beà Beà" cuûa Nguyeãn Maïnh Trinh:

Nguyeãn Maïnh Trinh (NMT) - Anh vöøa xuaát baûn moät taäp saùch. Xin anh cho moät vaøi doøng ñeå giôùi thieäu vôùi ñoäc giaû.

Ñaëng Traàn Huaân (DTH)- Cuoán saùch cuûa toâi môùi phaùt haønh ñaàu thaùng 12. 2000 laø moät taäp nhöõng nhaän xeùt veà moät soá taùc phaåm hoaëc moät vaøi chi tieát trong nhöõng taùc phaåm thuoäc laõnh vöïc vaên hoïc ngheä thuaät.

NMT - "Chöõ Nghóa Beà Beà", nhan ñeà coù veû laø moät veá ñaàu cuûa moät caâu ca dao noåi tieáng, coù phaûi? Nhöng taïi sao laïi coù moät chuùt gì mæa mai?

ÑTH - Ñuùng ñoù laø boán tieáng ñaàu trong caâu thöù nhaát cuûa ca dao "Vaên chöông chöõ nghóa beà beà ..." maø toâi coù noùi tôùi trong baøi Noãi Sôï cuõng trong cuoán naøy.

NMT - Taùc phaåm laø nhöõng chuyeän vaên ngheä vaø khoâng phaûi trong laõnh vöïc pheâ bình vaên hoïc. Nhöng noäi dung chöùa ñöïng raát nhieàu khen cheâ, nhaát laø cheâ. Nhö vaäy chaát pheâ bình raát nhieàu. Anh coù theå giaûi thích theâm veà vaán ñeà naøy

ÑTH - Thoaït ñaàu toâi ñònh ghi laø phieám luaän vaên chöông nhöng coù moät ngöôøi baïn vong nieân trong giôùi quaân y, coù taùc phaåm töø tröôùc 75 noùi vôùi toâi raèng "Phieám laø chuyeän taøo lao khoâng nghieâm chænh nhöng anh vieát caên cöù treân nhöõng döõ kieän xaùc thöïc, neáu laø phieám thì toâi maát coâng ñoïc anh laøm gì?" OÂng baïn noùi cuõng coù lyù neân toâi ñoåi laø chuyeän vaên ngheä, coù yù muoán noùi nhöõng chuyeän nho nhoû lieân quan tôùi vaên hoïc ngheä thuaät, nhöõng chuyeän vuïn vaët chöa ñuû kích thöôùc ñeå goïi laø pheâ bình vaên hoïc.

NMT - Thöïc teá coù nhöõng ñieàu khoù noùi. Anh ñaõ noùi nhöõng ñieàu aáy trong "Chöõ Nghóa Beà Beà" Coù phaûi ñoù laø söï duõng caûm?

ÑTH - Coù coøn ôû chieán tröôøng nhö tröôùc 1975 ôû Vieät Nam nöõa ñaâu maø duõng caûm. Ñoù chæ laø nhöõng ñieàu noùi thaät khoâng aùc yù, khoâng goïi laø "duõng caûm" nhöng caàn ôû ñoäc giaû vaø baïn beø söï "thoâng caûm".

NMT - Hoài tröôùc luùc vaên hoïc mieàn Nam coù heä thoáng kieåm duyeät. ÔÛ haûi ngoaïi tuy khoâng coù kieåm duyeät nhöng hình nhö coù söï caám ñoaùn voâ hình veà moät soá caám kî naøo ñoù ñoái vôùi ngöôøi caàm buùt. Theo anh, lyù giaûi söï kieän naøy ra sao?

ÑTH - Ñoù laø tuøy töøng taùc giaû.

NMT - Vaên hoïc Vieät Nam ôû haûi ngoaïi hoaøn toaøn do nhöõng noã löïc cuûa töøng caù nhaân. Do ñoù söï khen taëng ñoâi khi cuõng laø moät thuùc ñaåy söï saùng taïo. Trong khi aáy anh pheâ phaùn heát lôøi nhöõng caâu khen taëng trích daãn trong baøi "Cuõng ñuû laõng queân ñôøi", baøi ñaàu cuûa cuoán saùch. Pheâ phaùn nhö vaäy anh coù muïc ñích gì?

ÑTH - Töø khi coøn nhoû toâi raát thích thuù caâu noùi cuûa Tuaân Töû raèng: "Ngöôøi khen ta maø khen phaûi laø baïn ta, ngöôøi cheâ ta maø cheâ phaûi laø thaày ta. Coøn ngöôøi nònh hoùt ta, ñaáy chính laø keû thuø haïi ta vaäy." Baûn thaân toâi cuõng coá taäp aùp duïng ñieàu ñoù vaø ñaõ töøng mang ôn vaø coâng khai caùm ôn nhieàu baïn ñaõ thaúng thaén pheâ bình toâi. Toâi ñoàng yù caàn khuyeán khích söï saùng taïo baèng nhöõng lôøi khen ñuùng möùc, thaønh thöïc vaø nheï tay. Nhöng khoâng neân taâng boác quaù loá. Khen moät caâu vaên, moät taùc phaåm môùi ra nhöng khoâng hay laém laø hay nhaát theá giôùi thì coá nhieân neáu ngöôøi ñöôïc khen töôûng thaät seõ laø ñieàu tai haïi cho oâng ta. Coøn ngöôøi vieát lôøi khen cuõng seõ khoâng giöõ ñöôïc söï tin caäy cuûa nhöõng ngöôøi ñoïc ñaõ choùt tin oâng ta.

NMT - Coù nhöõng khuyeát ñieåm traàm troïng, nhöng cuõng coù nhöõng khuyeát ñieåm khoâng ñaùng keå. Khi tra cöùu, suy nghó ñeå tìm nhöõng sô hôû, anh coù phaân bieät ñieàu naøy khoâng?

ÑTH - Coù chöù. Nhöõng taùc phaåm maø toâi noùi tôùi phaàn lôùn laø nhöõng taùc phaåm maø toâi thích thuù, nhöõng taùc phaåm hay nhöng vaáp phaûi nhöõng chi tieát caåu thaû quaù ñaùng noù laøm giaûm giaù trò taùc phaåm. Nhöõng chi tieát sai laàm nhieàu khi quaù nhieàu nhöng toâi cuõng nhaéc moät hai choã ñieån hình thoâi.

NMT - Anh coù ñònh kieán chính trò naøo khi vieát veà nhöõng cuoán saùch coù xuaát xöù töø trong nöôùc?

ÑTH - Khoâng. Nhöng toâi coù thaønh kieán vôùi nhöõng taùc phaåm vieát caåu thaû, coi thöôøng ngöôøi ñoïc.

NMT - Hình nhö söï aùc caûm veà cheá ñoä chính trò ñaõ laây lan ra söï nhaän ñònh nhöõng taùc phaåm cho duø laø nhöõng cuoán saùch chuyeân moân hoaëc töï ñieån? Anh coù nghó ñoù laø söï caàn traùnh ñeå coù söï voâ tö ?

ÑTH - Theo anh cöù töï ñieån vaø saùch chuyeân moân thì khoâng sai laàm hay sao? Anh ñoïc baøi nhaän ñònh veà cuoán Töø Ñieån Vieät Anh cuûa Buøi Phuïng anh coù ñoàng yù vôùi toâi laø neáu hoïc sinh maø tin hoaøn toaøn vaøo cuoán töø ñieån ñoù thì laø moät ñieàu raát tai haïi khoâng?

Anh coù ñoïc thaáy moät soá saùch chuyeân moân ñaõ khoâng ñöôïc noùi söï thaät duø veà khoa hoïc hay ñòa lyù neáu khoâng ñuùng ñöôøng loái cuûa nhaø caàm quyeàn. Nöôùc Trieàu Tieân chia ñoâi töø naêm 1945 nhöng ñoïc nhöõng saùch ñòa lyù hay baûn ñoà theá giôùi cuûa Haø Noäi ta chæ thaáy coù Coäng Hoøa Nhaân Daân Trieàu Tieân coøn Ñaïi Haøn thì bieán maát. Söï chia ñoâi hai nöôùc Trieàu Tieân ñaõ trôû thaønh moät thöïc theå quoác teá töø naêm 1991 khi caû hai mieàn nam vaø baéc trôû thaønh hai hoäi vieân Lieân Hieäp Quoác khoâng hieåu nhöõng saùch ñòa lyù môùi cuûa cuûa Haø Noäi ñaõ noùi gì tôùi Ñaïi Haøn chöa, toâi khoâng theo doõi ñöôïc.

NMT - Ngoân ngöõ thöôøng thay ñoåi theo ñôøi soáng, moãi xaõ hoäi ñöông thôøi coù nhöõng töø ngöõ rieâng. ÔÛ moät vò trí moät ngöôøi soáng trong xaõ hoäi mieàn Nam ñeå pheâ phaùn ngoân ngöõ mieàn Baéc coäng saûn, lieäu coù chính xaùc khoâng, theo anh?

ÑTH - Toâi cho laø ngoân ngöõ mieàn Nam vaø mieàn Baéc ñeàu coù neùt rieâng cuûa hai mieàn maø ta phaûi chaáp nhaän caû hai vì caû hai ñeàu coù khuyeát ñieåm vaø öu ñieåm. Nhö toâi vieát trong baøi veà töø ñieån Vieät Nam, nhöõng taùc giaû töø ñieån ngoaøi Baéc ñaõ coù thôøi coi tieáng Nam chæ laø moät thoå ngöõ (phöông ngöõ) trong khi ngöôøi mieàn Nam coù bao giôø goïïi nhöõng tieáng nhö vöøng, laïc, saén cuûa mieàn Baéc laø phöông ngöõ ñeå mieät thò ñaâu. Chuùng ta neân hoïc vaø hieåu ngoân ngöõ cuûa caû hai mieàn thì deã thoâng caûm nhau hôn. Ngoaïi tröø nhöõng tieáng ngoâ ngheâ maø caùn boä mieàn Baéc theo Nga, Trung coäng duøng treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng ñoäc quyeàn aùp ñaët ngöôøi daân phaûi duøng theo ôû ngoaøi Baéc töø 1954 tôùi 1975 vaø ôû mieàn Nam trong nhöõng naêm ñaàu hoï chieám mieàn ñaát töï do.

NMT - Chính nhöõng ngöôøi Haø Noäi chính goác cuõng keâu ca veà söï xuoáng caáp cuûa ngoân ngöõ vaø tieáng noùi. Coù phaûi ñoù laø hieän töôïng thoâng thöôøng cuûa nhöõng chuoãi bieán thieân, thay ñoåi cuûa cuoäc soáng?

ÑTH - Neáu moät soá ngöôøi laøm ngoân ngöõ ngheøo naøn, lai caêng, loá bòch thì ta coù neân cho laø moät hieän töôïng thoâng thöôøng ñeå phoå bieán thöù ngoân ngöõ ñoù hay khoâng? Khi vieát veà giôùi aên chôi chaúng haïn ta chaúng neân ghi taát caû caùc tieáng loùng cuûa hoï ñeå vieát suoát caû cuoán saùch baèng ngoân ngöõ ñoù.

NMT - Neáu caàn phaûi so saùnh, anh nghó theá naøo veà hai neàn vaên hoïc, ôû trong nöôùc vaø ôû haûi ngoaïi, baây giôø ?

ÑTH - Toâi khoâng coù ñuû saùch vôû cuûa caû hai "neàn" neân khoâng theå coù yù kieán chính xaùc veà vaán ñeà naøy.

NMT - Anh coù nghó tôùi tình traïng hieän nay, cho ra maét ñöôïc moät taùc phaåm laø söï hy sinh ñoái vôùi taùc giaû? Do ñoù, neáu khoâng coù söï khuyeán khích, e seõ coù söï trì treä?

ÑTH - Söï khuyeán khích caàn thieát nhöng söï taâng boác quaù ñaùng thì toâi nghó laø thieáu chaân thaønh, coù haïi hôn coù lôïi. Toâi cho laø pheâ bình, thuø taïc hay quaûng caùo coù gioïng vaên rieâng cho töøng laõnh vöïc.

NMT - Rieâng vôùi anh in Chöõ Nghóa Beà Beà coù deã daøng khoâng? Vaø chaéc, coù nhieàu "ñoùn nhaän" töø phía ñoäc giaû vaø nhöõng ngöôøi ñöôïc ñeà caäp tôùi trong taùc phaåm?

ÑTH - Cuõng khoâng deã daøng. Luùc ñaàu anh Voõ Thaéng Tieát, giaùm ñoác nhaø xuaát baûn Vaên Ngheä nhaän xuaát baûn cuoán Chöõ Nghóa Beà Beà nhöng vì coù quaù nhieàu baûn thaûo maø nhaø xuaát baûn ñaõ nhaän tröôùc, neân toâi phaûi chôø vaøi thaùng hay caû naêm môùi tôùi löôït. Ñoù laø chuyeän coâng baèng. Vì vaäy toâi ñaõ phaûi nhôø Vaên Môùi laø moät nhaø xuaát baûn môùi ra ñôøi vaøi naêm nay, khoâng coù nhieàu baûn thaûo öù ñoïng ñeå saùch cuûa toâi ñöôïc trình dieän mau hôn.

Chuyeän tieân ñoaùn söï ñoùn nhaän laïc quan veà phía ngöôøi ñoïc toâi chòu thua. Naêm 1969 khi toâi in Chuyeän Caám Ñaøn Baø laàn ñaàu 3500 cuoán cuõng mong baùn ñöôïc trong moät naêm. Anh Nguyeãn Ñaït Thònh khi ñoù laø tröôûng phoøng cuûa toâi ñaõ noùi: "OÂng laïc quan quaù, baùn bao giôø heát. Theo toâi neân in 1000 thoâi." Khoâng ngôø trong maáy ngaøy ñaõ heát vaø trong thôøi gian 5 thaùng toâi in 4 laàn. Khi toâi coøn ôû trong nhaø tuø coäng saûn nhieàu nhaø xuaát baûn ôû Myõ ñaõ taùi baûn cuoán naøy. Sau khi toâi sang Myõ, coù söï thoûa thuaän cuûa toâi nhaø xuaát baûn Taân Vaên, Nhaät Baûn ñaõ taùi baûn ba laàn naêm 1995, 1998 vaø 2001.

NMT - Anh coù nghó hieän töôïng coùù nhieàu cuoán hoài kyù trong vaên hoïc Vieät Nam haûi ngoaïi laø ñaëc bieät vaø phaûn aûnh suy tö cuûa moät thôøi kyø?

ÑTH - Toâi nghó hoài kyù nôû roä moät phaàn laø ôû söï töï do cuûa xöù naøy. Cuõng nhö caùi töï do cuûa Internet vaäy. Muoán vieát sao ñeå cho leân Internet cuõng ñöôïc, chaúng ai kieåm soaùt. Soá löôïng nhieàu cuõng toát, nhöng phaûi chôø söï saøng loïc cuûa thôøi gian vaø ñoäc giaû.

NMT - Hoûi moät caùch thaønh thöïc anh tin vaøo bao nhieâu phaàn traêm söï thöïc töø caùc cuoán hoài kyù ñaõ xuaát baûn ôû haûi ngoaïi?

ÑTH - Caùi ñoù tuøy töøng cuoán, tuøy töøng ñeà taøi vaø söï phaùn ñoaùn cuûa mình nöõa. Nhöng coù nhöõng cuoán hoài kyù vieát nhö tieåu thuyeát, hôn tieåu thuyeát, döïng leân ngoân ngöõ vaø suy tö cuûa ngöôøi ñöôïc noùi tôùi maø chæ coù moät mình nhaân vaät ñoù bieát thì xin chòu, khoâng theå bieát ñöôïc laø ñuùng bao nhieâu phaàn traêm. Khi ñoù mình ñaønh coi ñoù laø tieåu thuyeát vaäy.

NMT - Hoài kyù veà caûi taïo, veà chính trò, veà vaên chöông... Anh thích ñoïc loaïi hoài kyù naøo nhaát vaø chia seû nhieàu nhaát ?

ÑTH - Toâi thích hoài kyù veà vaên chöông vì deã kieåm chöùng vaø taùc giaû nhöõng hoài kyù ñoù cuõng khoù noùi doùc.

NMT - Neáu coù nhöõng sai soùt, duø coá yù hoaëc voâ tình, duø nhoû hay lôùn, coù laøm anh thay ñoåi nhaän ñònh veà nhöõng ñieàu maø taùc giaû cuoán hoài kyù muoán ñeà caäp ñeán (Neáu anh nghó, ai cuõng khoù traùnh ñöôïc sô soùt...)

ÑTH - Taát nhieân neáu coù nhieàu sai soùt voâ tình thì toâi nghó taùc giaû ñoù khi vieát khoâng thaän troïng thì khi ñoïc mình phaûi thaän troïng. Coøn khi coù nhöõng sai soùt do coá yù maø mình ñoïc vaø tin thì mình trôû thaønh naïn nhaân, thaønh keû bò ñaùnh löøa.

NMT - Anh coù moät loái vieát ñieåm saùch khaù laï. ÔÛ ngöôøi khaùc khen nhieàu hôn cheâ nhöng anh thì ngöôïc laïi. Boä anh nghó raèng cuoán saùch chöùa nhieàu khuyeát ñieåm hôn laø nhöõng ñieàu caàn taùn döông.

ÑTH - Saùch cuûa mình thöôøng bò rôi trong söï thôø ô. Neân caàn coù söï pheâ bình ñöùng ñaén, voâ tö, ñöøng taâng boác quaù ñaùng.

NMT - Anh coù nghó raèng coù moät cuoán saùch hoaøn toaøn khoâng khuyeát ñieåm? ÔÛ treân cuoäc ñôøi naøy.

ÑTH - Toâi ñaõ vieát moät laàn laø saùch vieát bôûi nhieàu ngöôøi cuõng coøn coù khuyeát ñieåm, huoáng chi bôûi moät ngöôøi. Vì vaäy thaùi ñoä hay nhaát toâi nghó laø khi coù khuyeát ñieåm thì neân söûa laïi neáu bieát vaø thöøa nhaän. Vaø xin loãi ñoäc giaû veà söï sô soùt cuûa mình. Ñöøng laáp lieám, caõi chaøy caõi coái.

NMT - Anh coù ñeà caäp tôùi nhöõng baøi vieát coù pha tieáng ngoaïi quoác nhö Anh hoaëc Phaùp ngöõ vaøo. Vaø cho ñoù laø moät khuyeát taät phaûi traùnh. Nhöng neáu ñaët treân caên baûn khaùc thì ñoù coù phaûi laø moät phöông caùch laøm giaøu theâm cho ngoân ngöõ? (Moãi thôøi coù ngoân ngöõ rieâng thì ôû nöôùc taïm duøng cuõng coù...)

ÑTH - Toâi ñaõ töøng nghe nhöõng caâu noùi pha tieáng ngoaïi quoác raát khoâng caàn thieát, vaø ñaõ töøng ñoïc moät, hai cuoán saùch tieáng Vieät cuûa moät vaøi taùc giaû danh tieáng vieát baèng tieáng Vieät nhöng xen caû nhöõng vaên kieän, nhöõng trích daãn tieáng ngoaïi quoác daøi caû trang maø chaúng coù lôøi dòch. Ñoái töôïng cuûa saùch tieáng Vieät laø ngöôøi Vieät maø.

NMT - Anh bieân soaïn phaàn muïc luïc, teân ngöôøi, teân taùc phaåm khaù coâng phu. Anh ñaõ naûy ra yù ñònh vieát phaàn naøy nhö theá naøo ?

ÑTH - Töø khi xuaát baûn cuoán Nhöõng Ngöôøi Thích Daáu Huyeàn naêm 1998 toâi ñaõ laøm muïc luïc naøy vì trong saùch coù ñeà caäp tôùi nhieàu nhaân vaät hay taùc phaåm coù thaät. Coù moät vaøi cuoán saùch coâng phu maø khoâng nhöõng thieáu moät muïc luïc chi tieát maø coøn thieáu caû moät muïc luïc caùc chöông saùch nöõa thì thaät khoå cho ngöôøi ñoïc. Toâi thoâng caûm chuyeän laøm muïc luïc chi tieát phaûi raát tæ mæ, maát nhieàu thì giôø vaø chæ coù theå laøm sau khi saùch ñaõ trình baày vaø ñaùnh soá trang ñaày ñuû. Vaø neáu khi ñoù taùc giaû theâm hay bôùt moät vaøi doøng laø laïi phaûi doø laïi caùc trang cuûa toaøn boä cuoán saùch vì caùc teân ñaõ bò nhaåy leân hay luøi xuoáng trang khaùc.

NMT - Theo anh, töø tröôùc tôùi giôø trong vaên hoïc Vieät Nam suoát nöûa theá kyû, ôû mieàn Baéc, mieàn Nam vaø haûi ngoaïi nhaø pheâ bình naøo theo anh coù vò trí baäc nhaát ?

ÑTH - Phaûi noùi hôn nöûa theá kyû nay toâi vaãn thích Vuõ Ngoïc Phan vì oâng noùi veà taùc phaåm nhieàu vaø coù daãõn chöùng. Coù nhöõng nhaø pheâ bình chæ lyù luaän, giaûng giaûi quaù nhieàu maø khoâng daãn chöùng thaønh ra hôi gioáng saùch giaùo khoa. Coøn trích daãn taùc phaåm thaät nhieàu maø khoâng coù nhaän xeùt cuûa mình bao nhieâu thì laïi trôû thaønh hôïp tuyeån.

NMT - Anh coù döï ñònh vieát moät cuoán saùch thöù hai veà "Chuyeän vaên ngheä" nöõa khoâng? Coâng vieäc aáy coù laøm anh thích thuù?

ÑTH - Vôùi tuoåi ñaõ cao vaø ñang mang moät beänh nan y, toâi vieát raát ít vaø tuøy höùng, khi naøo thaáy caùi gì ñaùng noùi.

NMT - Anh coøn muoán noùi theâm ñieàu gì vôùi ñoäc giaû.

ÑTH - Anh quaàn moät beänh nhaân nhö theá laø toâi quaù meät roài. Bieát noùi gì ñaây?

NMT - Caùm ôn anh ñaõ noùi veà moät ñeà taøi thích thuù.

NGUYEÃN MAÏNH TRINH