COÙ HAÄU

TRUYEÄN TAÛN MAÏN PHAN LEÂ

Chuùng ta thöôøng nghe noùi vaø ñoïc trong vaên töø hai chöõ COÙ HAÄU. Vaäy "coù haäu" laø gì? Ñònh nghóa: haäu laø sau (tieàn tröôùc haäu sau; cuõng coøn coù chöõ tieân ñoàng nghóa vôùi chöõ tieàn).

Hai chöõ tieàn haäu, hay tieân haäu ñöôïc phaân tích ra hai söï vieäc khaùc nhau. Moät, laø so saùnh tröôùc sau (tieàn haäu baát nhaát, tieàn traûm haäu taáu; vôùi chöõ tieân thì nhö: tieân hoïc leã haäu hoïc vaên, tieân leã haäu binh). Hai, chöõ haäu ñöùng moät mình, coù nghóa laø sau, sau cuøng, khoâng coù söï so saùnh, nhö: haäu cöù, haäu vaän, toái haäu, ñoaïn haäu, tuyeät haäu (döùt con caùi, gioøng hoï).

Baøn veà chöõ HAÄU, ñeå ta ñi ñeán chuû ñeà hoâm nay vôùi hai chöõ COÙ HAÄU, ngöôøi vieát xin taûn maïn caùc söï vieäc sau ñaây...

- AÊn ôû coù haäu: ñoái xöû vôùi nhau toát ñeïp, tröôùc sao sau vaäy. Keå roäng raõi ra, laø aên ôû coù haäu giöõa vôï choàng, beø baïn, thaày troø, coù söï haøi hoøa, chung thuûy vôùi nhau. Tröôùc toát laønh, phaûi chaêng, sau ñoåi ra khaéc baïc, heïp hoøi, thì ñoù laø ñoaûn haäu. Coøn, tröôùc khoù khaên, cay nghieät, sau khoan hoøa, roäng löôïng, thì ñoù chæ laø söï bieán thaùi, söï caûm ngoä, chöù khoâng phaûi laø coù haäu.

Ñoái xöû coù haäu, khoâng phaûi chæ laøm söï toát laønh thoâi, maø coù tröôøng hôïp laïi laø aên mieáng traû mieáng, cay naøy boû ñaéng ngaøy xöa, laø söï thanh toaùn soøng phaúng nôï cuõ.

Nhö vôï cheâ choàng ngheøo, ñi laáy ngöôøi khaùc; hoaëc ngöôïc laïi, choàng cheâ vôï xoaøng xónh, hay meâ nhan saéc ñaøn baø khaùc ñeïp hôn, boû vôï theo ngöôøi môùi. Sau naøy, coù söï thay baäc ñoåi ngoâi, hoï thaát thôøi maø ngöôøi phoái ngaãu trôû thaønh giaøu sang, ñeïp ñeõ khaùc xöa, hoï quay veà thì bò töø choái baèng nhöõng lôøi leõ thoâ baïo hoaëc laïnh luøng. Ñoù cuõng laø moät vieäc laøm "coù haäu", coâng bình, khoâng coù gì ñaùng traùch.

Laïi chuyeän moät caäu beù coù ngöôøi cha bò tay ñaøn em giang hoà haï saùt ñeå tieám ngoâi vò. Caäu beù voán gaày goø, ñau yeáu nhöng laïi coù nghò löïc, quyeát taâm thanh toaùn haän thuø. Caäu trì chí khaéc phuïc söï khieám khuyeát theå löïc vaø reøn luyeän voõ ngheä. Ñeán tuoåi thanh nieân thì caäu trôû thaønh moät duõng só vaïm vôõ, uy nghi vaø baét ñaàu ñi tìm thuø. Keû ñoái phöông hieän nay ñaõ kheùt tieáng trong giôùi giang hoà, coù nghe phong thanh manh nha phuïc haän cuûa chaøng treû, nhöng haén cöôøi phì khoâng ñeám xæa, nhôù laïi khi xöa thaèng con caàu töï kia chæ laø moät ñoáng gieû raùch, khoâng theå coù pheùp laï naøo ñeå giôø ñaây ñoái choïi noåi vôùi haén. Vaø haén ñaõ maát maïng vì söï chuû quan ñoù. Ñoù laø truyeän "Thaèng Coøm" cuûa Leâ Vaên Tröông, saét maùu nhöng cuõng laø moät vieäc laøm "coù haäu".

_ Tieåu thuyeát, phim, tuoàng coù haäu: töø ñaàu boái caûnh, caùc nhaân vaät gaëp traùi ngang, khoán khoå, laøm ñoäc giaû, khaùn giaû, boàn choàn, caûm thöông qua nhieàu tình huoáng, nhöng roài cuoái cuøng ñi ñeán keát cuoäc ñeïp ñeõ, xuoâi thuaän, khieán ngöôøi xem nheï nhaøng, khoan khoaùi. Coù moät soá truyeän, tuoàng coù haäu treã muoän, keát thuùc cho ñeán maõi ñôøi sau. Nhö tieåu thuyeát phoùng taùc "Ngoïn Coû Gioù Ñuøa" cuûa Hoà Bieåu Chaùnh, "Ñoâi Maét Ngöôøi Xöa" cuûa Ngoïc Linh, "Nöûa Chöøng Xuaân" cuûa Khaùi Höng.

Truyeän khoâng coù keát cuoäc vui thoûa, thì goïi laø truyeän khoâng coù haäu. Nhö "Toá Taâm" cuûa Hoaøng Ngoïc Phaùch, "Taét Löûa Loøng" cuûa Nguyeãn Coâng Hoan ñöôïc vieát thaønh kòch baûn "Hoa Rôi Cöûa Phaät", khieán ngöôøi xem phaûi boài hoài, xoùt xa, nhöõng keû ña tình, ña caûm ñaõ ñeå hao hôùt bao nhieâu laø nöôùc maét.

Noùi veà phim, truyeän coù haäu, ngöôøi vieát nhaän thaáy ña soá caùc saùng taùc phaåm Trung Hoa ñöông thôøi (Ñaøi Loan, Hoàng Koâng, Trung Quoác) coù noäi dung raát nhieâu kheâ, eùo le phöùc taïp hôn so vôùi caùc nöôùc AÂu - Myõ. Qua nhöõng tình huoáng khoù khaên, chôùn chôû, khieán ngöôøi xem baøng hoaøng, baát an, ñaëc bieät laø trong phim aûnh (daàu khoâng phaûi xaõ hoäi ñen hay ma quaùi), ñeå roài coù haäu muoän maøng, traûi qua nhöõng pha giaät gaân, leân ruoät, môùi ñeán ñöôïc chung cuoäc khoan khoaùi, thoûa loøng. Söï kieän ñoù laøm cho ta coù caûm nghó caùc tình huoáng, caùc hoaït caûnh döïng leân ñaõ phænh phôø, "khuûng boá tinh thaàn" ngöôøi xem hôn laø ñeå gia taêng söï ly kyø, haáp daãn. Caùc phim, truyeän loaïi "ngheït thôû" cuûa AÂu - Myõ coøn nheï nhaøng, chöøng möïc hôn nhieàu. AÂu ñoù cuõng laø quaùn tính cuûa töøng daân toäc. Cuõng töø nhaän xeùt naøy, maø ngöôøi vieát gheâ sôï boïn CS Taøu hôn laø CS Nga vaø Ñoâng-AÂu.

Nhöõng keû taâm hoàn phöùc taïp thöôøng thích caùc loaïi phim, truyeän coù keát cuoäc bi thaûm hoaëc löûng lô, töùc laø khoâng coù haäu. Hoï baûo raèng thöùc ngoït ngaøo tuy coù deã chòu cho khaåu vò, nhöng thænh thoaûng nhaém nhaùp moät ly caø-pheâ ñaéng, moät coác röôïu noàng cay, ñeå ñöôïc caùi caûm giaùc saâu laéng, laâng laâng, coù khi laïi thích thuù hôn.

Ngöôøi vieát coù moät anh baïn vaên khaù noåi tieáng. Moät laàn, haén ñöa cho xem baûn thaûo moät truyeän daøi haén saép xuaát baûn. Truyeän raát hay, thöïc söï haáp daãn chöù khoâng phaûi do aûnh höôûng tieáng taêm cuûa haén. Ñaëc bieät coù ñieàu laï, laø ñeán phaàn cuoái haén theå hieän cuøng löôït hai ñoaïn keát traùi ngöôïc nhau: moät coù haäu, vaø moät khoâng , nghóa laø boái caûnh beõ baøng, ñau khoå, lìa tan. Maø caû hai ñeàu hôïp lyù vaø xuaát saéc, khieán toâi ñoïc tôùi ñoïc lui, nghieàn ngaãm kyõ phaàn cuoái hôn phaàn ñaàu. Haén löõng lôø hoûi yù kieán veà vieäc choïn löïa ñoaïn keát. Voán cuõng laø ngöôøi vieát laùch, haàu heát truyeän daøi, ngaén ñeàu coù haäu, vaø ñöôïc ñoäc giaû aùi moä, neân keû naøy choïn löïa theo sôû tröôøng vaø sôû thích cuûa mình.

Ñeán khi haén ñem in saùch, thì haén ñaõ laáy phaàn keát khoâng coù haäu. Bò maéng laø "ñoà taøn nhaãn, voâ nhaân ñaïo", haén cöôøi hì hì:

_ Coù leõ tao thích vò cay ñaéng hôn ngoït ngaøo. Maøy coù bieát hai caâu thô naøy khoâng: "Doøng chaâu coøn maõi nghìn thu. Maø caâu tuyeät voïng laø caâu tuyeät vôøi"? Tao choïn caùi "tuyeät vôøi" ñoù!

Treân ñaây laø taûn maïn veà söï coù haäu cuûa ngöôøi ñoái vôùi ngöôøi. Roài söï coù haäu cuûa caùc loaïi saùng taùc phaåm vaên ngheä. Giôø ta thöû suy ngaãm theâm veà caùi "coù haäu" cuûa tieàn ñoà quoác gia daân toäc chuùng ta.

Coù moät luaän thuyeát raèng daân toäc Vieät Nam ta thaät ñoäc aùc. Ñaõ ñoàng hoùa vaø tieâu dieät maát taêm caùc chuûng toäc beù nhoû beân caïnh. Coøn xoùa soå caû moät vöông quoác vaø daân toäc laân bang, laø Chieâm Thaønh. Ñaùnh ñuoåi, thoân tính töøng luùc caùc nöôùc tieåu nhöôïc hôn, xuùi giuïc hoï töông tranh, soaùn ñoaït, gieát choùc nhau ñeå ngö oâng ñaéc lôïi. Theá neân baây giôø ta phaûi mang caùi quaû baùo, nöôùc non luoân bò xaâm chieám, bôûi heát ñeá quoác da vaøng ñeán thöïc daân da traéng. Roài coøn noäi chieán, gioáng gioøng chia reõ, coát nhuïc töông taøn. Qua caùc trieàu ñaïi Ñinh, Leâ, Lyù, Traàn, Leâ, Nguyeãn, tuy coù luùc huøng maïnh, töï chuû, nhöng ngoaïi thuoäc vaø noäi tranh luoân chen laãn khoâng bao giôø döùt. Caùi quaû baùo ñoù ñaõ xui neân tieàn ñoà daân toäc ta trieàn mieân khoâng coù ñöôïc caùi haäu toát ñeïp, saùng suûa.

Dó nhieân laø luaän thuyeát ñoù tieâu cöïc, khoâng ñöùng vöõng, chæ ñöôïc thoát ra trong khi ñaàu oùc leäch laïc, chaùn naûn, ta haõy taïm gaùc chöa baøn ñeán, vì noù khoâng thuoäc phaïm vi cuûa chuû ñeà naøy. Giôø ñaây ta haõy nhìn vaøo thöïc teá ngaøy nay, vôùi nhaän xeùt vaø lyù luaän khoa hoïc ñeå tìm hieåu xem ta ñang coù hay saép thaáy huùt caùi haäu khaû quan, toát ñeïp cho quoác gia daân toäc khoâng?

Hieän taïi, ñaát nöôùc rôi vaøo tay boïn CS ñaõ ngoùt nöûa theá kyû, mieàn Baéc roài ñeán mieàn Nam. Tuy cuøng gioáng noøi vôùi ta nhöng chuùng noù thoaùt baøo ra laø moät thöù quaùi thai kyø laï, khuûng khieáp chöa töøng thaáy, vaäy thì haäu vaän Toå Quoác haún coøn keùo daøi ngaøy u aùm. Noùi moät caùch khaùc, laø tieàn ñoà daân toäc chöa theå coù haäu. Ñoù laø noãi ray röùt, nieàm traên trôû lôùn nhaát cuûa moãi con ngöôøi Quoác Gia chuùng ta.

Moät khoái lôùn daân toäc ta ñaøo naïn CS, ñaõ noái tieáp nhau löu vong treân khaép mieàn ñaát haûi ngoaïi. Khi ra ñi, ai cuõng mang theo moät hoaøi baõo laø ñaáu tranh tieâu dieät CS vaø quang phuïc queâ höông. Nhöng ñaõ qua moät phaàn tö theá kyû maø nguyeän voïng chöa thaønh, daàu nôi haûi ngoaïi thöïc söï ñaõ coù hoaït ñoäng ñaáu tranh cuûa coäng ñoàng, cuûa caùc ñoaøn theå ngöôøi Vieät, cuøng luùc ñaõ coù söï noåi daäy cuûa ñoàng baøo trong nöôùc. AÁy theá maø taäp ñoaøn CS vaãn an nhieân töï taïi treân ngoâi vò cuûa chuùng, ñeå ræa roùi, chaø ñaïp nöôùc non, daân toäc ngaøy caøng khoác lieät.

Ta bình taâm suy ngaãm: phaûi chaêng chuùng ta töø tröôùc ngaøy maát nöôùc ñeán giôø vaãn coøn mang caùi thoùi kinh nieân, laø ñoái xöû vôùi nhau khoâng coù haäu?

Ña soá nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo quoác gia vaø quaân ñoäi aên ôû khoâng coù haäu vôùi nöôùc, vôùi chieán höõu vaø ñoàng baøo: trong luùc tình hình daàu soâi löûa boûng ñaõ nhanh chaân troán chaïy ra nöôùc ngoaøi. Moät thieåu soá anh huøng, lieät nöõ ñaõ tuaãn tieát hy sinh, nhöng khoâng sao buø ñaép noåi cho söï ly taùn loøng ngöôøi, söï tan hoang lòch söû nhö theá ñoù.

Ñoàng caûnh löu vong maø luoân chia reõ, hoaøi nghi, töï toân, bòp bôïm löøa gaït ñoàng baøo muïc ñích tö lôïi, laïi daùm to moàm laø ñaáu tranh cho quoác gia daân toäc. Ñoù laø söï voâ haäu traàm troïng.

Khoâng keå laøm gì nöôùc Myõ ñoaûn haäu, coù tröôùc khoâng sau, ñaõ boû maëc baïn ñoàng minh maáy möôi naêm trong côn ngaët ngheøo, nguy khoán. Daàu sao thì hoï cuõng laø ngoaïi bang, phaûi nghó ñeán lôïi cho hoï tröôùc.

Khoâng keå laøm gì boïn CS thoáng trò, aên ôû khoâng coù haäu, vuoát maët phaûn boäi, phænh phôø, boùc loät, ñaøy aûi, gieát haïi ñoàng baøo. Vì hoï cuõng laø moät thöù ngoaïi lai khoâng coù Toå Quoác, gioáng noøi.

Caùc söï kieän cuïc boä "khoâng coù haäu" toång keát treân, ñaõ laøm cho vaän meänh quoác gia chöa theå coù haäu, ñeå haøi hoøa cho caû khoái daân toäc ñi ñeán thoáng nhaát vaø quang phuïc queâ höông.

Nhöng ngöôøi vieát vaãn luoân tin töôûng raèng moät ngaøy naøo ñoù ñoàng baøo chuùng ta seõ saùng maét, saùng loøng khaéc phuïc caùi "khoâng coù haäu" treân, ñeå chung söùc chung loøng tieâu dieät boïn CS quaùi thai trong nöôùc, thì tieàn ñoà Toå Quoác môùi coù moät haäu vaän xaùn laïn, huy hoaøng.

Chöøng naøo ta quaät nhaøo CS, chöøng ñoù ta môùi buoäc ñöôïc chuùng traû moùn nôï maø chuùng ñaõ vay quoác daân ñoàng baøo, daàu cho coù phaûi duøng ñeán bieän phaùp naëng neà, saét maùu ñi nöõa, thì aâu ñoù cuõng laø moät caùch ñoái xöû "coù haäu" vôùi chuùng vaäy thoâi.

PHAN LEÂ