Caû nöôùc Myõ xoân xao vì naïn hoïc sinh baïo haønh taïi caùc tröôøng hoïc. Caùc coâ caäu beù naøy coøn ''vaét muõi chöa saïch'' maø ñaõ bieát xöû duïng suùng ñaïn ñeå baén baïn beø ôû trong tröôøng. Khi nghe nhöõng tin khuûng khieáp nhö theá, chaéc chaén khoâng ít thì nhieàu xaõ hoäi seõ qui traùch nhieäm phaàn naøo cho caùc baäc cha meï cuûa caùc ti phaïm nhoû tuoåi naøy.

Tröôùc khi baét loãi cha meï, ta phaûi thaáy raèng ñaây khoâng phaûi chæ laø vaán ñeà cuûa gia ñình maø coøn laø cuûa xaõ hoäi nöõa. Thöû nhìn chung quanh chuùng ta, ñaây laø moät xaõ hoäi ñöôïc goïi laø ''kyõ thuaät, hoái haû''. Phaàn lôùn cha meï phaûi ñi laøm, trung bình laø taùm tieáng moät ngaøy ñeå sinh soáng. Do vaäy maø caùc em nhoû môùi coù hai, ba thaùng ñaõ ñöôïc göûi vaøo caùc trung taâm giöõ treû. Phaûi noùi laø caùc em ñaõ lôùn leân ôû ñaây cho ñeán khi ñeán tuoåi ñi hoïc ôû caùc vöôøn treû khaùc. Thì giôø veà nhaø vôùi cha meï chaúng coù bao nhieâu.

Theo moät loaït nghieân cöùu cho ta thaáy caùc trung taâm giöõ treû trong tieåu bang chæ coù 4% laø ñuùng tieâu chuaån, 78% chæ ñaïi khaùi thoâi, vaø chaéc chaén giaù haï hôn, nhaân vieân giöõ treû ñöôïc traû löông thaáp hôn vì ít kinh nghieäm hôn. Soá löôïng nhaø nuoâi treû caån thaän raát ít vaø ñaét tieàn (theo moät cuoäc khaûo saùt, tieàn giöõ moät ñöùa treû ôû nhöõng nôi ñöùng ñaén nhieàu gaáp 6 laàn hoïc phí cuûa moät sinh vieân taïi State University). Cha meï muoán göûi con vaøo choã töông ñoái an toaøn, bieát höôùng daãn taâm lyù treû con cuõng khoâng phaûi laø deã, nhaát laø ñoái vôùi caùc baäc cha meï khoâng doài daøo tieàn baïc.

Sau nhöõng vuï noå suùng haøng loaït cuaû caùc hoïc sinh taïi tröoøng hoïc, moät nhoùm nhaân vieân caûnh saùt taïi quaän Los Angeles, keå caû caûnh saùt tröôûng Los Angeles Bernard C. Parks vaø nhöõng ngöôøi quan taâm ñeán vaán ñeà saên soùc treû nhoû (child care), môùi phoå bieán keát quaû moät cuoäc nghieân cöùu cuaû hoï trong nhieàu naêm qua. Cuoäc nghieân cöùu naøy laø ''California's Child Care Crisis: A crime Prevention Tragedy''.

Keát quaû naøy cho ta bieát treû con ñöôïc göûi vaøo caùc nhaø nuoâi treû khoâng ñuû tieâu chuaån coù theå laøm caùc em coù tính tình baát bình thöôøng hoaëc coù haønh ñoäng baïo ñoäng khi lôùn leân. Tæ soá naøy cao leân gaáp ñoâi so vôùi caùc em khaùc ñöôïc yeâu thöông, saên soùc nhieàu hôn. Nhö vaäy, caùc trung taâm giöõ treû thieáu tieâu chuaån cuõng laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân laøm treû con coù haønh ñoäng baïo haønh khi lôùn. Khi ñaõ bieát ñöôïc taàm quan troïng cuaû caùc nhaø giöõ treû, oâng Lee Baca, phaùt ngoân vieân cuaû nhoùm nghieân cöùu tuyeân boá raèng chuùng ta phaûi tìm giaûi phaùp giaûi quyeát vaán ñeà. Ñeà phoøng tröôùc ñeå khoûi traû giaù veà sau. OÂng ñeà nghò caûi thieän nhöõng trung taâm giöõ treû.

Trôû veà vôùi phong tuïc taäp quaùn, töø xöa chuùng ta vaãn quan nieäm raèng boån phaän nuoâi con laø thuoäc veà caùc baø meï. Lyù do thöù nhaát laø trong baûn chaát töï nhieân, meï laø ngöôøi saên soùc con chu ñaùo hôn, cho con yeâu thöông aám aùp, ñeå con caùi phaùt trieån, ñieàu giaûn dò khaùc maø ngöôøi meï coù theå ôû nhaø nuoâi con laø ngöôøi ñaøn oâng ñi laøm coù theå nuoâi ñöôïc vôï con thoaûi maùi. Ñaøn baø ôû nhaø quaùn xuyeán moïi vieäc trong gia ñình, trong ñoù coù vieäc nuoâi naáng con caùi.

Nhöng baây giôø lôïi töùc cuûa ngöôøi choàng raát khoù trang traûi nhöõng chi phí trong nhaø. Do ñoù ñaøn baø phaûi ñi laøm ñeå phuï giuùp choàng. Moät nguyeân nhaân nöõa maø nhieàu phuï nöõ ngaøy nay ra ngoaøi laøm vieäc laø söï bình ñaúng nam nöõ. Trình ñoä hoïc vaán cuaû nöõ giôùi hieän nay cao, coù baèng caáp chuyeân moân khoâng thua nam giôùi. Vì vaäy khi hoï ñi laøm lôïi töùc hoï cuõng khoâng keùm ñaøn oâng, neân ít ngöôøi muoán ôû nhaø ñeå chæ nuoâi naáng con caùi.

Theo thoáng keâ cho bieát, soá phuï nöõ ra ngoaøi laøm vieäc coù con soá raát lôùn. Soá löôïng taêng töø 5.3 trieäu vaøo naêm 1990 leân 18.4 trieäu vaøo naêm 1995 vaø tôùi naêm 1997 ñaõ coù 63 trieäu phuï nöõ ñi laøm. Neáu tính veà só soá veà ñaøn baø coù coâng aên vieäc laøm thì naêm 1990 coù 18.3%, naêm 1995 laø 46%, vaø naêm 1997 leân tôùi 46.2% cuûa toång soá nhöõng ngöôøi coù coâng aên vieäc laøm. Nhö vaäy ta coù theå keát luaän ñöôïc löïc löôïng ñaøn baø ñi laøm caøng ngayø caøng ñoâng ñaûo. Trong soá naøy coù tôùi 71.9% caùc baø coù con töø 6 tôùi 17 tuoåi vaø 64% caùc baø meï coù con döôùi 6 tuoåi.

Khi ñaøn baø ra ngoaøi laøm vieäc, duø muoán duø khoâng, treû em phaûi giao cho nhaø giöõ treû. Hieän nay, giöõ moät em beù ôû moät nhaø giöõ treû coù tieâu chuaån giaù töø $4,000 tôùi $10,000 moät naêm tuyø theo vuøng. Nhö vaäy caùc baø meï ñi laøm phaûi chia bôùt löông cho nhöõng nhaø giöõ treû. Nhieàu khi caùc baø coøn laøm theâm giôø phuï troäi ñeå chi cho nhöõng ngaân khoaûn khaùc trong gia ñình. Neáu caùc em beù coù ñuû cha meï thay nhau saên soùc thì nhaø giöõ treû chæ laø phaàn phuï, coøn khoâng, treû em seõ hoaøn toaøn phoù thaùc cho caùc trung taâm giöõ treû. Do vaäy
ngöôøi cha cuõng giöõ moät phaàn quan troïng trong söï nuoâi döôõng con mình. Moät gia ñình haïnh phuùc, khoâng coù ''noäi chieán töøng ngaøy'' laø moâi tröøông lyù töôûng ñeå nuoâi döôõng con caùi.

Nhöng tình traïng cuaû xaõ hoäi baây giôø laø soá caùc baø meï ñoäc thaân taêng cao. Töø naêm 1970 chæ coù 5.6 trieäu chuû gia ñình laø ñaøn baø chieám chæ soá 10.8%, tôùi naêm 1997 leân tôùi 12.8 trieäu vôùi tæ soá 18.2%, trong soá naøy cuõng coù nhieàu tröôøng hôïp khaùc nhau. Chaúng haïn nhö nhöõng phuï nöõ raát thaønh coâng trong ngheà nghieäp, coù baèng caáp chuyeân moân, coù coâng vieäc baûo ñaûm khoâng thua gì nam giôùi. Ñoái vôùi caùc baø meï ñoäc thaân naøy, tieàn baïc khoâng thaønh vaán ñeà vaø chaéc chaén thueâ ñöôïc ngöôøi coi con nhieàu kinh nghieäm. Nhöng khi ta caøng laøm nhieàu tieàn bao nhieâu thì thôøi giôø caøng ít baáy nhieâu neân duø con caùi coù cuoäc soáng sung tuùc, coù ñoà chôi ñaày nhaø, quaàn aùo ñaày tuû, cuõng khoâng coù nghóa laø chuùng ñöôïc saên soùc ñuùng möùc veà tinh thaàn.

Coøn laïi, ña soá phuï nöõ ñoäc thaân khaùc löông ''ba coïc ba ñoàng'', khoâng keå nhöõng ngöôøi coù coâng vieäc taïm bôï. Do ñoù cuoäc soáng ngheøo khoå, con caùi seõ phaûi göûi vaøo nhöõng choã reû tieàn, tuyø thuoäc vaøo söï may ruûi nôi nhaø nuoâi treû. Vaø theo söï nghieân cöùu, nôi giöõ treû reû tieàn cô hoäi baát haïnh coù theå xaûy ñeán cho caùc em nhieàu hôn. Mong raèng choùng caûi toå heä thoáng nuoâi treû, hoaëc giuùp ñôõ nhöõng gia ñình ngheøo khoå, ñeå con caùi hoï ñöôïc soáng trong tình traïng bình thöôøng khi lôùn leân. Xaõ hoäi seõ traùnh ñöôïc phaàn naøo nhöõng caûnh thanh thieáu nieân baïo ñoäng nhö ngaøy nay.

Ngoaøi nhöõng hoaøn caûnh ngheøo khoå khoâng laøm gì thay ñoåi ñöôïc, nhöõng gia ñình trung löu neân caån thaän choïn nôi göûi con. Trung taâm giöõ treû, vöôøn treû laø böôùc ñaàu cuaû treû con ra khoûi khung cöûa gia ñình, raát aûnh höôûng ñeán tính tình töông lai cuaû em beù.

Quan nieäm khi con coøn nhoû neân ñi laøm cho nhieàu tieàn ñeå traû tieàn hoïc ñaïi hoïc cho con, caàn ñöôïc xeùt laïi. Söï thaønh coâng cuaû con caùi ngöôøi tò naïn Vieät Nam vôùi hai baøn tay traéng ñaõ chöùng minh ñieàu ñoù. Lyù do cuõng raát deã hiñaõ coøn thô'' cuaû toå tieân ñeå laïi neân duø hoaøn caûnh naøo caùc em vaãn coá vöôn leân vaø soáng coøn.

Keát quaû cuoäc nghieân cöùu cuaû moät soá nhaân vieân caûnh saùt cao caáp Los Angeles vaø nhöõng ngöôøi quan taâm, ñaùng ñeå caùc baäc cha meï coù con nhoû ñeå taâm. Oâng caûnh saùt Long Beach trong nhoùm nghieân cöùu, Lt Rick Moorbeck khuyeân cha meï neân tìm nhöõng trung taâm giöõ treû uy tín, ñeå göûi con, duø coù phaûi toán phí. Thaø toán cho vieäc giöõ treû coøn hôn laø sau nayø phaûi traû tieàn chi phí cho con caùi bò tuø ti hay söøa trò (''Responsibity still lies with parents... It's very simple: Pay now (for child care) or pay later (for incarceration and rehabilitation).

Lôøi khuyeân naøy khoâng nhöõng nhaéc nhôû chuùng ta neân choïn nôi an toaøn göûi con neáu coù theå ñöôïc, maø coøn qui traùch nhieäm cho cha meï veà caùc vuï baïo ñoäng, noå suùng cuaû caùc thieáu nhi hay caùc em ôû tuoåi vò thaønh nieân. Taát caû ñeàu do söï baát caån cuaû cha meï khi giöõ suùng ôû trong nhaø, hoaëc khoâng ñeå yù ñeán tình traïng baát thöôøng cuaû con caùi, chæ vì cha meï maûi meâ laøm nhöõng vieäc khaùc maø khoâng gaàn guõi vôùi con caùi khi chuùng coøn nhoû.

Vieät Nam ta coù caâu ''Cha meï sinh con trôøi sinh tính''. Theo toâi, caâu naøy chæ neân nghó ñeán sau khi chuùng ta ñaõ coá gaéng heát söùc maø khoâng ñaït ñöôïc yù muoán. Vaø nhö theá khi noùi caâu aáy chuùng ta môùi caûm thaáy trong löông taâm coù söï an bình vì ñaõ khoâng theå laøm gì hôn ñöôïc nöõa.

''Thì giôø laø tieàn baïc''. Caâu noùi naøy coù theå giaûi ra nhieàu nghóa. Ta coù theå hai vieäc coù yù nghóa. Thöïc teá, ai cuõng caàn thì giôø ñeå kieám tieàn sinh soáng vaø chi duøng. Caøng laøm nhieàu giôø thì ta seõ coù nhieàu tieàn vaø cuoäc soáng vaät chaát seõ thoaûi maùi.
Tuy nhieân ngöôøi ta vaãn noùi ''Tình vaø Tieàn khoâng bao giôø ñuû''. Hai thöù naøy laïi hay nghòch chieàu vôùi nhau neân caùc baäc cha meï caàn coù söï choïn löïa. Söï choïn löïa ôû ñaây laø laøm sao dung hoaø ñöôïc thì giôø giöõa coâng vieäc trong gia ñình vaø beân ngoaøi.
Treû con caàn ñöôïc saên soùc caû veà vaät chaát laãn tinh thaàn. Duø phaûi göûi vaøo nhaø giöõ treû, treû em luùc naøo cuõng caàn cha meï daønh thì giôø thöông yeâu, gaàn guõi, töø aáu thô ñeán khi khoân lôùn. Trong khi ñoù cha meï laïi cuõng caàn thì giôø ñeå kieám tieàn chi duøng. Nhöng neáu chuùng ta chæ muoán kieám cho nhieàu tieàn, khoâng coù thì giôø cho con, khoâng theo doõi nhöõng bieán chuyeån thöôøng cuûa con vaø neáu coù chuyeän gì khoâng hay xaûy ra, vieäc bao boïc, giuùp ñôõ con caùi phaàn lôùn cuõng vaãn thuoäc veà chuùng ta.

Ñaàu tö vaøo con caùi laø moät vieäc ñaàu tö an toøan nhaát, vì thöïc teá vaãn laø ''Con daïi Caùi mang''.