Tröôùc nay ngöôøi ta chæ thöôøng bieát ñeán nhaø vaên hoïc Phaïm Quyønh qua vaên taøi loãi laïc cuûa oâng treân maët baùo Nam Phong (1917-1934). Vaø oâng laø ngöôi Vieät duy nhaát ñoaït giaûi thöôûng Vaên chöông Vieän Haøn laâm Phaùp quoác (Laureùat de l'Acadeùmie Francaise) thoaït böôùc vaøo hai thaäp nieân ñaàu theá kyû 20.

Nhög ñaïi da soá ngöôøi daân Vieät laïi khoâng coù hoaøn caûnh ñeå hieåu bieát caën keõ veà tö töôûng, veà böôùc ñöôøng hoaït doäng chính trò ñaày nghòch caûnh ôû oâng nhaèm phuïc hoài chuû quyeàn cho VN vaøo thôøi ñieåm cheá ñoä Baûo hoä cuûa ngöôøi Phaùp ñang xieát chaët hung haõn hôn bao giôø heát. Ngöôøi ta chæ deã daõi nhìn vaøo vieäc: Ñang laø moät ngöôøi vieát baùo ñaát Baéc, Phaïm Quyønh ñaõ moät böôùc ñaët chaân ñeán choán Thaàn Kính trôû thaønh Thöôïng Thö Boä Laïi trieàu ñình Hueá döôùi thôøi nhaø vua Baûo Ñaïi. Dö luaän giaûn dò cho raèng, nhö theá coù nghóa laø oâng ñaõ "hôïp taùc vôùi ngöôøi Phaùp", xa rôøi haøng nguõ daân toäc. Neáu tröôøng hôïp aáy xaåy ra vaøo thôøi gian sau naøy, giöõa naêm 1954, sau khi Hieäp ñònh Geneøve chia ñoâi ñaát nöôùc laøm 2 mieàn Nam Baéc thì moïi söï seõ deã hieåu thoâi. Ngoaøi Baéc, oâ. Hoà Chí Minh vôùi Ñaûng CS ñaët trong goïng kìm kieàm toûa cuûa Nga Soâ -Trung Coäng. Trong Nam, cheá ñoä VNCH vaø oâ. Ngoâ Ñình Dieäm vôùi söï hieän dieän cuûa ngöôøi Myõ keø keø beân caïnh. Giaù sôùm thaáy ñöôïc nhö vaäy, thaønh kieán xöa kia ñoái vôùi nhaø chính trò Phaïm Quyønh taát seõ bieán daïng. Lôøi dò nghò naøo cuõng töï noù ñöôïc giaûi toûa. Vì, thöïc teá cho ngöôøi ta hieåu raèng suoát theá kyû vöøa taøn, treân giaûi ñaát VN, quoác gia hay coäng saûn chieán ñaáu maõi cuõng chæ laø naèm trong theá côø cuûa ngoaïi bang. Thaân phaän nhöôïc tieåu laø theá ñoù. Muoán che choáng baøo chöõa caùch gì thì cuõng khoù luaän giaûi khaùc hôn ñöôïc!

Chaúng qua Phaïm Quyønh sinh baát phuøng thôøi. OÂng ra ñôøi, sôùm thaønh danh thì nöôùc ñaõ maát töø thuôû naøo. OÂng laäp chí, laäp thaân ñeå daán thaân vaøo con ñöôøng cöùu nguy daân toäc theo vôùi nhaõn quan chính trò cuûa oâng töï choïn löïa. Baûn chaát oâng laø moät lyù thuyeát gia. Chaúng leõ buoäc oâng soáng maõi cuoäc ñôøi aån daät. Töï nhoát kín mình trong caûnh ao tuø nöôùc ñoïng. Mang thaân phaän " baàn coá noâng" môùi laø yeâu nöôùc ö?

Caùi ñaùng ñem haøi toäi oâng - neáu coù theå - chæ laø xeùt xem trong thôøi gian laøm Thuû töôùng trieàu ñình, Phaïm Quyønh coù thöïc laø "tay sai ñeá quoác" caàu vinh, gieát daân haïi nöôùc, haõm haïi caùc nhaø quoác gia caùch maïng? Phaïm Quyønh coù tieáp tay vôùi ngöôøi Phaùp thöïc thi chính saùch ngu daân, baàn cuøng hoùa toaøn daân Vieät khoâng? Hay ngöôïc laïi, "Phaïm Quyønh Thöôïng Thö Boä Hoïc" vaø "Phaïm Quyønh Thöôïng Thö Boä Laïi" kia ñaõ nöông theo ngoïn gioù thôøi theá, ñem taøi naêng vaø loøng chí thaønh cuøng ñòa vò troïng yeáu cuûa chính oâng ñeå thöïc hieän nhieàu chuû tröông coù lôïi cho caùc theá heä sau ñoù. Hoûi, töùc laø traû lôøi.

Khoâng moät ai tìm cho ra moät "veát ñen" phaûn boäi daân toäc veà ñôøi oâng döôùi thôøi Nhaät thuoäc, Phaùp thuoäc. Keå caû Vieät Minh Coäng saûn luùc cöôùp ñöôïc chính quveàn, taøi lieäu, hoà sô naøo maø hoï laïi thieáu? Vaø, chæ vôùi toäi phaûn quoác, neáu coù thaät, ñuû cho pheùp Ñaûng CS vôùi "chuû tòch Hoà Chí Minh" danh chính ngoân thuaän ñem oâng ra xöû coâng khai. Haø côù gì phaûi töùc toác saùt haïi oâng, thuû tieâu oâng trong aâm thaàm man rôï nhaát?

Nhaø hoïc giaû chính trò gia Phaïm Quyønh, döôùi thôøi Phaùp thuoäc, ñaõ laáy caùi "Nhu" cuûa ngöôøi bò trò uyeån chuyeån ñaáu tranh truôùc caùi maïnh vuõ baõo cuûa keû thoáng trò. OÂng ñem caùi "Cöông" töø söï hieåu bieát cao ñoä – ñeà nghò moät giaûi phaùp thöùc thôøi löôõng lôïi giöõa nhaø caàm quyeàn Baûo hoä vaø nhaân daân Vieät Nam taïm thôøi maát nöôùc. Mong traùnh ñi nhöõng cuoäc ñaøn aùp, khuûng boá ñaãm maùu giaùng hoïa xuoáng ñaàu ngöôøi daân laønh. OÂng can ñaûm toû baày cho chính quyeàn thuoäc ñòa Phaùp hieåu raèng, söï chieám ñoùng nöôùc Nam baèng vuõ löïc khoù theå toàn taïi laâu daøi. Chæ coù moät chính saùch khai phoùng thích hoïp, giuùp cho daân Vieät voán coù moät neàn vaên hieán phong phuù mau choùng tieán boä, giaàu maïnh, töø ñoù ñoaït ñöôïc nhaân taâm, môùi laø ñieàu kieän tröôøng toàn.

Phaïm Quyønh khoâng noùi trong boùng toái. Tö töôûng cuûa oâng, ñöôïc boäc loä baèng chöõ nghóa, ghi roõ trong caùc baûn ñieàu traàn göûi thaúng cho chính phuû Phaùp. Chöùng tích naøy hieän coøn. OÂng ñöôøng hoaøng vieát: "Toå quoác chuùng toâi khoâng theå naøo laø nöôùc Phaùp ñöôïc. Phaùp quoác coù theå traû laïi chuùng toâi baèng caùch thi haønh moät cheá ñoä chính trò khaû dó phaùt trieån ñöôïc caù tính daân toäc, baûo ñaûm moät ñôøi soáng quoác gia xöùng ñaùng - vaø vôùi danh hieäu aâyù, nöôùc Viet ñöùng trong phaïm vi Quoác gia Lieân keát seõ voâ cuøng toát deïp cho nöôùcPhaùp."

Baây giôø, ngöôøi ta khoù tìm ñöôïc moät lôøi tuyeân boá coù taàm côõ "tieân lieäu vieäc nöôùc taïm ñuùng laâyù vaøi naêm" ôû caùc nhaø laõnh tuï VN töøng xuaát hieän trong theá kyû 20! Song ñoù khoâng phaûi laø tröôøng hôïp cuûa cöïu Thöôïng Thö Phaïm Quyønh. Ngay töø 1922 ñeán 1932, nhaø chính khaùch Phaïm Quyønh ñaõ taïo nhieàu cô hoäi dieãn thuyeát tröôùc coâng luaän Phaùp, tröôùc Vieän Haøn Laâm Phaùp quoác tung ra nhöõng yù kieán thaâm traàm saâu saéc ñaày daân toäc tính veà vaên hieán, lòch söû, xaõ hoäi VN. OÂng laïi teá nhò neâu leân nhöõng ñoøi hoûi hôïp lyù maø cheá ñoä thuoäc ñòa neân thöïc hieän trong cuoäc soáng chung Phaùp Vieät.

Vôùi coát caùch nho phong nhaõ nhaïn khieâm nhöôøng maø vaãn khoâng thieáu só khí, nhaø taân hoïc Phaïm Quyønh ñaõ aùp duïng moät phöông caùch ñaáu tranh môùi meû. OÂng vaän duïng "phöông phaùp luaän", coù nghiaõ laø duøng ngoøi buùt vieát saùch baèng Phaùp ngöõ giaùn tieáp thaûo luaän, tranh luaän vôùi chính giôùi Phaùp - Muoán thuyeát phuïc hoï, cöù phaûi coù kieán thöùc saâu roäng. Raát töï tin, Phaïm Quyønh ñöa ra neùt nhìn thôøi theá veà töong lai 50 naêm sau giöõa VN Phaùp quoác. OÂng tieân ñoaùn nhieàu söï vieäc ñoäng trôøi seõ dieãn ra ôû AÂu-chaâu vaø coõi trôøi Ñoâng AÙ. OÂng baùo ñoäng tröôùc, veà moät cuoäc chieán khaùc sau traän 1914-1918 laïi coù theå taùi dieãn ôû vuøng ñaát vaên minh Taây phöông. Vaø taïi AÙ Chaâu, oâng caûnh giaùc ngöôøi phaùp vaø quaân phieät Nhaät baûn seõ gaây moái hoïa lôùn beân bôø Thaùi Bình Döông. Phaïm Quyønh laïi cuõng ñaõ nhìn thaáy tröôùc caùi nguy cô tao loaïn taøn phaù nöôùc Trung Hoa trong tay Töôûng Giôùi Thaïch qua laøn soùng ñoû Taàu Coäng daâng leân vaø seõ aøo aït ñoå sang VN, di hoïa voâ bôø beán cho giaûi ñaát chöõ S, cho baùn ñaûo Ñoâng Döông. Neáu khoâng coù saùch vôû in ra, ñeå laïi, deã thöôøng ngöôøi ta cöù phaûi cho ñoù laø ñieàu theâu deät hoang ñöôøng. Laøm gì coù ñöôïc moät Phaïm Quyønh xuaát chuùng ñeán theá!?

Nhöng Thö Vieän QG Phaùp vaø Thö Khoá Phaùp quoác Haûi ngoaïi coøn kia, coøn taøng tröõ ñaày ñuû taøi lieäu, baèng chöùng. Keå ñeán caû baûn vaên Maät cuûa Phuû khaâm söù Trung Kyø töôøng trình leân Toaøn quyeàn Ñoâng Döông neâu ñeà nghò ñaëc bieät löu yù ñoái phoù vôùi Thöôïng Thö Phaïm Quyønh vaøo thôøi ñieåm oâng döïa vaøo tình hình bieán chuyeån, ñoøi ngöôøi Phaùp trao traû Nam Kyø trôû veà vôùi Hoaøng trieàu Vieät Nam. Nay neáu ñem ñoái chieáu vôùi thöïc teá cuûa quaù khöù ñaày xaùo troän khuûng khieáp, khoù coù nhaø quan saùt quoác teá naøo phuû nhaän, baùc boû. Phaïm Quyønh ñaõ tieân ñoaùn ñuùng heát!

Caùi khoái oùc phi thöôøng cuûa Phaïm Quyønh laø vaäy ñoù.

Caùi haõnh dieän chung cho ngöôøi VN leõ ra ñaùng neân coù, cuõng laø vaäy ñoù.

Vôùi tö chaát thoâng minh ñónh ngoä rieâng trôøi ban cho, Phaïm Quyønh ñaõ hoøa vaøo tö töôûng tieán boä trôøi AÂu. OÂng nghieàn ngaãm, hoäi tuï nhöõng kieán thöùc sieâu vieät ôû caùc nhaø vaên haøo löøng danh theá kyû 16 ñeán 19 treân ñaát Phaùp, nhaát laø nhöõng tö töôûng thoaùt thai töø cuoäc Caùch Maïng 1789, laáy ñoù laøm vuõ khí trang bò tinh thaàn ñeå ñöông ñaàu tröôùc Nhaø Nöôùc Baûo Hoä, cuøng hoaïch ñònh con ñöôøng cöùu quoác oân hoøa thu hoài neàn ñoäc laäp "khoâng ñoå maùu". Nhaø chính trò Phaïm Quyønh luoân ñaët mình trong haøng nguõ daân toäc, nghieâng theo tieáng goïi cuûa nuùi soâng... Nöôùc non naëng moät lôøi theà, Nöôùc ñi di maõi khoâng veà cuøng non...

Vaø vì theá, Coäng saûn VN ñaõ bí maät gieát oâng?

Treân nöûa theá kyû qua ñi, vì thôøi theá nhieãu nhöông, vì chieán tranh khoác lieät ñaåy ñaát nöôùc ñaém chìm trong caûnh tranh toái tranh saùng, caùi "giaû" thöôøng chen laán, che khuaát caùi "thaät", vaø moät phaàn quan troïng khaùc, laø chöa thu thaäp ñuùng möùc nhöõng baèng chöùng, nhöõng taøi lieäu minh xaùc veà tinh thaàn phuïng söï daân toäc cuûa Phaïm Quyønh ôû dó vaõng xa xaêm aáy. Nay nhöõng Söï thaät keá tieáp nhöõng Söï Thaät ñaõ laàn löôït ñöôïc ñöa ra tröôùc aùnh saùng lòch söû. Duø taát caû, vaãn môùi ôû böôùc ñaàu nhöng laø moät böôùc ñaàu khaû tín, khích leä voâ cuøng. Noù baùo hieäu Söï Phuïc Hoài Danh Döï chính ñaùng vaø coâng baèng daønh cho nhaø hoïc giaû chính trò gia Phaïm Quyønh trong loøng Toå quoác VN. Haõy cöù baét ñaàu töø tröôøng nôïp Phaïm Quyønh! Keá tieáp, laø nhöõng khuoân maët quoác gia khaùc ñaõ töøng phuïng söï cho giang sôn ñaát Vieät vaø bò cheát töùc töôûi trong baøn tay maùu cuûa Ñaûng CSVN.

Moät khi, noãi oan khieân cuûa nhaø vaên hoïc Phaïm Quyønh ñöôïc ñaët ra vaø laøm saùng toû, caùc quan saùt vieân quoác teá töø doù nhìn vaøo phaåm bình, yeåm trôï, thì cho duø ngoan coá ñeán ñaâu, giaû ñieác ñeán ñaâu, Ñaûng CS vaø cheá ñoä XHCNVN cuoái cuøng khoù theå khoâng leân tieáng traû lôøi veà haønh ñoäng khaùt maùu ñaõ coù ôû hoï trong quaù khöù. Coù can ñaûm nhìn nhaän loãi laàm ôû ngaøy qua thì môùi hi voïng ngöôøi CS hoài taâm ôû hieän taïi, cho duø söï hoài taâm aáy chæ môùi baèng sôïi tô sôïi toùc.

Phaûi cöù buoäc Boä Chính Trò Ñaûng CSVN chuyeån ñoäng taâm tö thoáng trò thì roài töø vieäc naøy aûnh höôûng sang vieäc khaùc, ngöôøi daân Vieät 3 mieàn Trung Nam Baéc môùi coù theå ñoùn nhaän laøn gioù daân chuû nhaân quyeàn Taây phöông thoåi tôùi. Baèng khoâng, vaãn chæ laø muøi töû khí bao truøm moät giaûi tha ma töø Baéc vaøo Nam.

Ñaáy chính laø muïc ñích cuûa baøi baùo naøy ra maét tröôùc dö luaän ñoàng baøo treân boán phöông trôøi töï do, ñaïi dieän cho khoái ñoàng chuûng hôn baûy chuïc trieäu ñang soáng trong aùch ñoäc taøi ñaûng trò döôùi cheá ñoä XHCNVN.