Vaøo thôøi thöôïng coå taïi Trung Hoa voõ thuaät ñöôïc baét nguoàn töø caùc moân voõ sô khai nhö: Gioác Ñeå (ñaáu vaät coå truyeàn), Thuû Baùc (Ñaùnh Tay Ñaù Chaân), Ñaïo Daãn ( Hoâ Haáp Döôõng Sinh) vaø Kieám Thuaät (Ñaùnh Kieám).

Veà sau, vì muoán trao doài kyõ thuaät chieán ñaáu, vaø söùc khoûe thaâ taâm, boán moân voõ coå ñieån naøy ñaõ ñöôïc ngöôøi ta phaùt huy vaø phoái hôïp laïi thaønh heä thoáng voõ thuaät Trung Hoa, goàm coù hai ngaønh chính yeáu: Quyeàn Thuaät vaø Binh Khí. Ngaøy xöa, voõ thuaät Trung Hoa ñöôïc meänh danh laø "Kyû Kích" hay "Quoác Kyû". Vaøo thôøi caän ñaïi, ngöôøi ta goïi laø "Wu Shu" taïi luïc ñòa Trung Hoa, vaø "Kung Fu" taïi caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi.

Taïi Trung Hoa, vì aûnh höôûng vôùi caùc yeáu toá: Hoaøn caûnh ñòa lyù, trieát lyù toân giaùo, vaø kyõ thuaät thöïc haønh, voõ thuaät Trung Hoa ñaõ phaùt sinh ra haøng traêm voõ phaùi lôùn nhoû khaùc nhau, qua caùc thôøi ñaïi.

Töø thôøi thöôïng coå ñeán ñaàu trieàu Minh (1368), nguoàn goác lòch söû cuûa caùc voõ phaùi raát laø mô hoà, khoâng coù taøi lieäu daãn chöùng. Haàu heát, chæ döïa vaøo caùc truyeàn thuyeát khoâng ñöôïc roõ raøng.

Keå töø trieàu ñaïi nhaø Minh (1368 – 1660) veà sau, xuaát xöù vaø caùch truyeàn daïy cuûa caùc voõ phaùi, töông ñoái ñöôïc roõ raøng, xuyeân qua caùc taøi lieäu saùch söû.

Hoaøn caûnh ñòa lyù ñaõ ñoùng moät vai troø raát quan troïng trong ñôøi soáng con ngöôøi vaø voõ thuaät. Cho neân, treân ñaïi theå, haàu heát, giôùi voõ laâm Trung Hoa ñaõ ñoàng thuaän duøng soâng Döông Töû (Tröôøng Giang), laøm giôùi tuyeán cho ñòa phaän Nam Baéc, nôi khai sinh caùc voõ phaùi. Do ñoù, voõ thuaät Trung Hoa ñöôïc chia thah hai phaùi caên baûn: Nam vaø Baéc phaùi. Vì vaäy ngöôøi ta thöôøng noùi "Nam Quyeàn, Baéc Cöôùc".

Nam phaùi ñöôïc ñaïi dieän bôûi ba voõ phaùi: Voõ Ñang Thaùi Cöïc Quyeàn, Baùt Quaùi Quyeàn, vaø Hình YÙ Quyeàn.

Baéc phaùi goàm coù raát nhieàu voõ phaùi khaùc nhau. Xuaát xöù töø mieàn baéc, caùc voõ phaùi noåi danh Thieáu Laâm, Tröôøng Quyeàn, Ñoaøn Ñaû, vaø Ñòa Ñaøn.

Ngoaøi ra, vì aûnh höôûng tríeát lyù toân giaùo vaø nguoàn goác khai saùng, danh töø "noäi gia" vaø "ngoaïi gia" coøn ñöôïc duøng theâm cho Nam Phaùi vaø Baéc phaùi. Töùc laø hai nguoàn voõ thuaät: noäi phaùt vaø ngoaïi nhaäp.

Vì ba voõ phaùi Voõ Ñang Thaùi Cöïc Quyeàn, Baùt Quaùi Quyeàn, vaø Hình YÙ Quyeàn ñeàu ñöôïc aûnh höôûng bôûi trieát lyù ñaïo daãn cuûa Laõo Trang, vaø Kinh Dòch cuõng nhö nguoàn goác khai saùng taïi noäi ñòa Trung Hoa. Kyõ thuaät thöïc haønh cuûa Noäi Gia coù nhöõng ñaëc tính nhö: nhu nhuyeãn, chaäm chaïp, voøng caàu, noäi löïc, tónh cheá ñoäng, tö theá ngaén heïp.

Haàu heát caùc voõ phaùi ngoaïi gia ñeàu ñöôïc aûnh höôûng bôûi caùc trieát lyù toân giaùo cuõng nhö nguoàn goác khai saùng do töø nöôùc ngoaøi du nhaäp vaøo Trung Hoa: Thieáu Laâm töø Phaät Giaùo ñeán AÁn Ñoä, Ñaøn Thoaùi töø Hoài Giaùo ôû Taây Taïng. Kyõ thuaät thöïc haønh cuûa ngoaïi gia coù nhöõng ñaëc tính nhö cöông maõnh, nhanh nheïn, ñöôøng thaúng, ngoaïi löïc, naêng ñoäng, tö theá daøi roäng.

Sau ñaây laø nguoàn goác löôïc söû cuûa moät soá voõ phaùi noåi tieáng ñaïi dieän cho hai nhoùm Nam Phaùi (Noäi Gia) vaø Baéc Phaùi (Ngoaïi Gia):

NAM PHAÙI (NOÄI GIA)

1. VOÕ ÑANG PHAÙI (THAÙI CÖÏC QUYEÀN)

Voõ Ñang Phaùi toïa laïc taïi nuùi Voõ Ñang Sôn thuoäc Tieâu Anh phuû, naèm giöõa hai phaàn ñaát Giang Taây vaø Haø Nam.

Saùng toå laø Tröông Quaân Baûo, ñaïo hieäu laø Tröông Tam Phong soáng vaøo cuoái ñôøi nhaø Nguyeân (Moâng Coå) vaø ñaàu ñôøi nhaø Minh, toå tieân goác ôû Long Hoå Sôn, tænh Giang Taây. Thuôû nhoû, oâng theo hoïc ñaïo Nho vaø ñaïo Laõo. Vaøo trieàu Nguyeân, vua Hueä Toân (Thuaän Ñeá), nieân hieäu Nguyeân Thoáng (naêm 1333) oâng thi ñoã Maäu Taøi (Tuù Taøi ngaøy nay) vaø laøm quan Lònh ôû Trung Sôn vaø Baéc Laêng. Veà sau oâng döùt boû ñöôøng coâng danh ñeå chu du thieân haï. OÂng ñaõ töøng theo hoïc voõ vaø Phaät taïi Tung Sôn Thieáu Laâm Töï khoaûng 10 naêm. Vì nhaän thaáy voõ thuaät Thieáu Laâm Töï thuoäc veà cöông quyeàn ngoaïi traùng, cho neân khi thaønh ñaïo só tu luyeän taïi nuùi Voõ Ñang, oâng ñaõ khai saùng Voõ Ñang quyeàn phaùp, vôùi ñaëc tính nhu nhuyeãn trong kyõ thuaät, phoái hôïp vôùi noäi löïc tónh luyeän. Cuõng nhö trieát lyù Laõo Trang vaø Dòch Kinh ñöôïc aùp duïng daãn ñaïo thöïc haønh. Moân quyeàn oåi danh nhaát cuûa Voõ Ñang phaùi laø "Thaùi Cöïc Quyeàn" ñöôïc Tröông Tam Phong saùng cheá vaøo theá kyû 14. Theo saùch "Thaùi Cöïc Quyeàn Luaän" cuûa Vöông Toâng Nhaïc coù ghi: "Nhöõng ñieàu baøn luaän trong saùch naøy ñeàu caên cöù vaøo taøi lieäu truyeàn daïy cuûa Tröông Tam Phong tieân sinh, ñeå giuùp haøo kieät trong thieân haï, taêng theâm tuoåi thoï, soáng laâu, chôù khoâng nghó ñeán chuyeän duøng Thaùi Cöïc Quyeàn ñeå laøm phöông tieän chieán ñaáu vôùi keû ñòch".

Theo muïc "Phöông Kyû Truyeän" trong Minh söû coù cheùp" "Tröông Toaøn Nhaát coù teân thaät laø Tröông Quaân Baûo, ñaïo hieäu laø Tröông Tam Phong dung maïo khoâi ngoâ, thaân gioáng ruøa, löng gioáng haïc, tai to, maét troøn, raâu cöùng nhö kích. Duø trôøi noùng hay laïnh, Tröông Tam Phong thöôøng maëc moät boä quaàn aùo, ñaàu ñoäi noùn, moãi ngaøy aên hôn moät ñaáu gaïo, vaø ñi hôn traêm daëm ñöôøng. OÂng cuøng hoïc troø ñi chôi nuùi Voõ Ñang, vì thích phong caûnh nôi ñaây, oâng ñaõ laäp ra leàu coû treân nuùi Voõ Ñang ñeå tu luyeän. Vua Minh Thaùi Toå nghe tieáng vaøo naêm Hoàng Vuõ thöù 14 töùc naêm 1382, coù sai söù ñeán tìm oâng nhöng khoâng gaëp".

Theo Hoaøng Toâng Hy, moät hoïc giaû ñôøi Thanh cho raèng Tröông Tam Phong soáng vaøo ñôøi Baéc Toâng (950 – 1275). Coøn coù thuyeát cho raèng Tröông Tam Phong sinh ngaøy 9 thaùng 4 naêm 1247, trieàu Nguyeân, soáng ñeán trieàu Minh, thoï treân 200 tuoåi. Theo Quoác Kyû Luaän Löôïc cuûa Töø Trieát Ñoâng, nhöõng thuyeát naøy khoâng ñaùng tin caäy.

Veà nguoàn goác moân Thaùi Cöïc Quyeàn coù taát caû laø 4 truyeàn thuyeát: 1. Tröông Tam Phong laø saùng toå (vaøo cuoái ñôøi Nguyeân ñaàu ñôøi Minh); 2. Vaøo ñôøi Ñöôøng (618 – 907) Thaùi Cöïc Quyeàn ñöôïc phaùt trieån bôûi boán nhaø: Höùa Tuyeân Bình, ngöôøi phuû Vi Chaâu, Giang Nam, Du Löu Chaâu, ngöôøi phuû Ninh Quoác, Giang Nam, Trình Linh Tieån, töï Nguyeân Ñieàu, ngöôøi phuû Vi Chaâu, Giang Nam vaø AÂn Lôïi Hanh. 3. Vaøo cuoái ñôøi Minh 91618 – 1644) Traàn Vöông Tinh, ngöôøi thuoäc Traàn Gia taïi laøng Traàn Gia. 4. Vaøo trieàu Thanh vua Caøn Long 91736 – 1797), Vöông Toâng Nhaïc, ngöôøi tænh Thieåm Taây trong luùc ñi ngang qua laøng Traàn Gia Caáu, tænh HOÀ Nam troâng thaáy daân laøng ñang taäp luyeän moân nhuyeån quyeàn Thaùi Cöïc Traàn Gia. Hoâm sau, oâng ñeán tieáp xuùc vaø ñöôïc daân laøng neå phuïc, sau nhöõng laàn thöû ñaáu vôùi caùc voõ sö Traàn Gia. Vöông Toâng Nhaïc ñaõ nhaän löu laïi daïy Thaùi Cöïc Quyeàn cho daân laøng Traàn Gia. Töø ñoù, Traàn Gia Thaùi Cöïc Quyeàn coù ha heä phaùi ñöùng ñaàu bôûi: Traàn Höõu Boån (Taân phaùi), Traàn Tröôøng Höng (cöïu phaùi) vaø Traàn Thanh Bình (Tieåu gia). Veà sau Döông Phuùc Khoâi, töï Loä Thieàn theo hoïc vôùi Traàn Tröôøng Höng, roài caûi bieán thaønh Döông Gia Thaùi Cöïc Quyeàn. Döông Phuùc Khoâi (Loä Thieàn) coù ba ngöôøi hoïc troø laø anh em hoï Vuõ: Vuõ Tröøng Thanh, Voõ Haø Thanh (töï laø Voõ Nhöôïng) vaø Voõ Nhö Thanh. Voõ Haø Thanh (töï Voõ Nhöôïng) ñeán laøng Traàn Gia Caáu (Hoà Nam) hoïc theâm vôùi Traàn Thanh Bình (Tieåu gia phaùi) roài caûi bieán thaønh "Vuõ Gia Thaùi Cöïc Quyeàn".

Baùt Quaùi laø moät trong ba phaùi thuoäc Noäi Gia Nam Phaùi, danh töø Baùt Quaùi ñöôïc ruùt ra töø Dòch Kinh, taïm hieåu laø söï bieán ñoäng truyeàn ñieäu trong taùm phöông höôùng. Vì vaäy kyõ thuaät chính yeáu cuûa Baùt Quaùi Quyeàn (Chöôûng) chuyeàn duøng boï phaùp vaø chöôûng phaùp laøm trung taâm vaän chuyeån, bieán hoùa khoâng ngöøng trong vò theá boán phöông taùm höôùng.

Nguoàn goác Baùt Quaùi Quyeàn (Chöôûng) vaãn chöa ñöôïc xaùc ñònh. Caâu hoûi vaãn coøn ñaët ra. Do ai, töø ñaâu, vaø luùc naøo phaùt sinh ra noù? Theo saùch "Lam Trieàu Ngoaïi söû" coù ghi: "Vaøo naêm 1798, trieàu Thanh vua Gia Khaùnh naêm thöù hai ôû huyeän Teá Ninh, tænh Sôn Ñoâng, mieàn Hoa Baéc, Vöông Tröôøng coù truyeàn daïy quyeàn phaùp cho Phuøng Khaéc Thieän. Ñeán muøa xuaân Canh Ngoï (naêm Gia Khaùnh thöù 15), Ngöu Löông Thaàn theo hoïc quyeàn phaùp naøy vôùi Phuøng Khaéc Thieän vaø nhaän thaáy quyeàn phaùp coù taùm phöông boï neân goïi laø Baùt Quaùi. Töø ñoù, moân Baùt Quaùi ñöôïc löu truyeàn cho ñeán nay ñaõ hôn traêm naêm."

Ñeán ñôøi vua Thanh Quang Töï thöù saùu (1881), moân Baùt Quaùi Quyeàn phaùt trieån cöïc thònh khaép Trung Hoa, nhaát laø ôû Baéc Kinh, coù nhieàu vò tieàn boái veà Baùt Quaùi Quyeàn nhö caùc oâng: Ñoång Haûi Xuyeân (1798 – 1879), ngöôøi tænh Hoà Baéc hoïc ñöôïc moân Baùt Quaùi töø moät ñaïo só ôû mieàn nuùi. Ñoång Haûi Xuyeân raát gioûi vaø noåi tieáng nhaát ôû Baéc Kinh, ñöôïc xem nhö moät Chöôûng Moân veà Baùt Quaùi, coù nhieàu hoïc troø noåi tieáng nhö Vi Phöôùc, Trònh Ñình Hoa, Toáng Vónh Töôøng, Maõ Duy Kyø, Nguïy Caùt, Lyù Vaên Baûo, Ñoaøn Phuùc, Lyù Toàn Nghóa.

Veà sau, Ñoång Haûi Xuyeân keát baïn vôùi danh thuû Quaùch Vaân Thaâm veà Hình YÙ Quyeàn, sau traän thöû thaùch ngang taøi. Töø ñoù, hai ngöôøi keát hôïp hai moân cuøng daïy cho caùc hoïc troø.

Trong soá caùc hoïc troø cuûa Ñoång Haûi Xuyeân coù Trònh Ñình Hoa raát gioûi, noåi tieáng ôû Hoa Baéc. Trònh Ñình Hoa coù hoïc troø gioûi nhaát laø Toân Loäc Ñöôøng.

Veà kyõ thuaät Baùt Quaùi, theo saùch "Baùt Quaùi Quyeàn Hoïc" cuûa Toân Loäc Ñöôøng coù ghi: "Trong Du Thaân Baùt Quaùi Lieân hoaøn chöôûng coù chöa möôøi taùm ñöôøng La Haùn Quyeàn, goàm baûy möôi hai tuyeät thoaùi, 72 aùm cöôùc, ñeán nhö caùc moân ñieåm huyeät, kieám thuaät, vaø caùc moân voõ khí cuõng chöùa trong Baùt Quaùi Quyeàn. Do ñoù, veà hình thöùc moân Baùt Quaùi raát giuoáng nhö caùc quyeàn thuaät ngoaïi gia Baéc Phaùi, nhöng ñaëc ñieåm chuyeân duøng boä phaùp troøn Hoaùn Haønh, vaø thay ñoåi tay Hoaùn Chöôûng laøm chính toâng, ñöôïc goïi laø "Du Thaân Baùt Quaùi" goàm coù ba loaïi: thöôïng baøn, trung baøn, vaø haï baøn. Caùc theá thöôïng baøn ñaõ thaáp, trung baøn vaø haï baøn coøn thaáp hôn. Trong luùc xoay chuyeån boä phaùp duøng raát heïp vaø nhanh nheïn, vôùi duïng yù neù traùnh theá coâng cuûa ñòch, ñeå phaûn kích vaøo maët sau löng cuûa ñòch. Trong luùc ñoái ñòch, thaân vaø yù phaûi chuyeån ñoäng nhöng khí phaûi traàm. Caùc ñoäng taùc veà tay goàm coù thaäp chöôûng, ñôn hoaùn chöôûng, duøng ñeå bieán chuyeån phoái hôïp vôùi boán boä phaùp linh ñoäng. Trong thaäp chöôûng, ñôn hoaùn chöôûng vaø song hoaùn chöôûng laøm goác, coøn laïi laø taùm chöôûng chuû yeáu. Boán boä phaùp goàm coù: Khôûi, Laïc, Khaáu vaø Baøi. Nhaèm reøn luyeän cho thaân thuû ñöôïc nhanh nheïn, kyõ thuaät cuûa Baùt Quaùi goàm coù boán ñaëc ñieåm nhö sau: Nhaát Taåu (chaïy, böôùc leï), Nhò thò (troâng, nhìn thaáy roõ raøng), Tam Toïa (xuoáng boä, ngoài thaáp), vaø Töù Phieân (nhaø loän, thoaùt ra khoûi).

Theo truyeàn thuyeát, Nhaïc Phi Vuõ (Vuõ Muïc 1103 – 1142) Trung Lieät Töôùng Quaân vaøo ñôøi vua Toáng Cao Toâng laø saùng toå cuûa moân Hình YÙ Quyeàn. Nhöng veà kyõ thuaät, ngöôøi thöøa keá vaø ñòa phöông truyeàn baù moân naøy nhö theá naøo? Khoâng ai bieát ñeán, vì khoâng coù taøi lieäu löu truyeàn.

Maõi veà sau, ñeán giöõa thôøi cuûa cuoái ñôøi Minh vaø ñaàu ñôøi Thanh (1637 – 1662), Cô Teá Khaû, töï laø Long Phong, ngöôøi ôû Boà Chaâu, tænh Sôn Taây raát gioûi quyeàn thuaät vaø thöông phaùp. Moät hoâm, Cô Long Phong ñeán hoïc ñaïo taïi nuùi Chung Nam Sôn, vaø ñöôïc moät laõo dò nhaân truyeàn daïy moân Hình YÙ Quyeàn vaø trao cho quyeån "Nguõ Quyeàn Kinh" cuûa Nhaïc Vuõ Muïc vôùi noãi dung ghi cheùp caùc pheùp Nguõ haønh vaø caùc hình veõ lieân hoaøn quyeàn cuûa Thaäp Nhò Thuù Hình Ñoà nhö Long, Hoå, Öng, Huøng (Gaáu), Xaø, Caùp (boà caâu), Yeán, Keâ, Dieàu (teân moät loaïi chim), Maõ, Haàu, Qui. Taát caû ñeàu döïa vaøo hình theå ñoäng taùc maø ruùt ra caùi yù nghóa. Ñoù cuõng laø chuû yeáu cuûa moân Hình YÙ Quyeàn. Töø ñoù, Cô Long Phong kieân taâm nghieân cöùu luyeän taäp maø ñaïi ngoä vaø phaùt huy moân naøy ñeán choã cöïc thònh. Cô Long Phong coù nhai ngöôøi hoïc troø raát gioûi laø Taøo Keá Vuõ, ngöôøi Sôn Taây laøm quan Thieåm Taây tænh Vieân Toång Traán vaøo thôøi vua Thanh Khang Hy (1662 – 1722) vaø maõ Hoïc Leã, ngöôøi ôû Laïc Döông, Haø Nam.

Vaøo nieân hieäu Haøm Phong (1811), hai anh em Ñôùi Long Bang vaø Ñôùi laêng Bang theo hoïc vôùi Taøo Keá Vuõ vaø raát noåi tieáng veà Hình YÙ Quyeàn taïi Sôn Taây. Veà sau, Lyù Naêng Nhieân coù teân laø Laïc Naêng hay Phi Vuõ, ngöôøi ôû Thaâm Chaâu, tænh Tröïc Leä, voán thích quyeàn thuaät, thöôøng ñi buoân ôû Thaùi Coác, nghe danh tieáng Ñôùi Long Bang gioûi veà Hình YÙ Quyeàn ñeán xin theo thuï huaán ñöôïc chín naêm. Sau khi veà queâ, Lyù Naêng Nhieân thaâu nhaän hoïc troø vaø raát noåi tieáng ôû Haø Baéc. Hoïc troø raát gioûi cuûa Lyù Naêng Nhieân goàm coù Quaùch Vaân Thaâm, ngöôøi Thaâm Chaâu (Quaùch Vaân Thaâm keát baïn vôùi Ñoång Haûi Xuyeân, moät danh thuû Baùt Quaùi Quyeàn, do ñoù maø hai moân Hình YÙ vaø Baùt Quaùi ñöôïc daïy chung cho caùc hoïc troø cuûa hai phaùi), Löu Kyø Lan, ngöôøi Thaâm Chaâu, Tröông Thuû Ñöùc, ngöôøi Kyø Chaâu, Toáng Theá Vinh, ngöôøi Uyeån Bình, Xa Nghò Trai, ngöôøi Thaùi Coác, Baïch Taây Vieân, ngöôøi Ñaïi Höng, Löu Hieáu Lan, ngöôøi Haø Giang, vaø Thoï Nhieãu Trai, ngöôøi Taân An.

Quaùch vaân Thaâm coù moät soá hoïc troø raát gioûi nhö Höùa Chieâm Ngao, Tieàn Quaûn Löông, Lyù Toàng Nghóa, Lyù Khueâ Nguyeân, Tröông Chieám Khoâi, ...

Coøn Maõ hoïc Leã khi veà ñeán Haø Nam thaâu nhaän raát ñoâng hoïc troø. Trong os hoïc troø gioûi nhaát nhö maõ Taàm Nguyeân, ngöôøi Haø Nam vaø Tröông Chí Thanh, ngöôøi Nam Döông. Veà sau, Tröông Chí Thanh truyeàn daïy cho Lyù Chính, ngöôøi Loã Sôn. Lyù Chính truyeàn laïi cho Turông Tu, ngöôøi Loã Sôn. Tröông Tu daïy laïi cho Gia Trang Ñoã, roài Gia Trang Ñoã daïy laïi cho An Ñaïi Khaùnh, ngöôøi Tröôøng An. An Ñaïi Khaùnh daïy laïi cho Baûo Hieán Ñình. Ñoù laø chi phaùi Hình yù Quyeàn ôû Haø Nam moät thôøi danh tieáng.

Moân Hình YÙ Quyeàn raát laø ñôn giaûn, ít bieán hoùa, ngöôøi taäp chuyeân taâm deã thuaàn thuïc. Caû ba moân Thaùi Cöïc, Baùt Quai, vaø Hình YÙ thuoäc Noäi Gia Quyeàn ñeàu coù lieân quan maät thieát laãn nhau.