• CAÙC GIAÛI NOBEL VAÊN CHÖÔNG, KHOA HOÏC … DO VIEÄN HAØN LAÂM NOBEL THUÏY ÑIEÅN CAÁP PHAÙT MOÃI NAÊM MOÄT LAÀN VAØO NGAØY 10.12.
• GIAÛI NOBEL HOØA BÌNH DO " HOÄI ÑOÀNG NOBEL HOØA BÌNH" ÑIEÀU NGHIEÂN VAØ ÑÖÔÏC QUOÁC HOÄI NA UY CAÁP PHAÙT.
• CAÙC TIEÅU THUYEÁT GIA TREÂN THEÁ GIÔÙI COÙ THEÅ TÖÏ ÑOÄNG GÖÛI SAÙCH ÑEÁN HAØN LAÂM VIEÄN NOBEL VAÊN CHÖÔNG ÔÛ THUÏY ÑIEÅN ÑEÅ XIN TRANH GIAÛI ÑÖÔÏC KHOÂNG?

Lôøi noùi ñaàu.-Haèng naèm cöù ñeán khoaûng muøa Thu, caùc giôùi trí thöùc Haøn Laâm khoa hoïc, vaên chöông thuoäc caùc quoác gia Baéc AÂu laïi moät phen baän roän trong vieäc phaân phoái giaûi thöôûng quoác teá "NOBEL". Nhaân dòp naøy, toâi maïn pheùp keå haàu baïn ñoïc nguyeân lai giaûi thöôûng quoác teá "NOBEL" cuøng vôùi nhöõng thuû tuïc dieãn tieán haèng naêm giöõa caùc vieän Haøn Laâm Thuïy Ñieån vaø UÛy Ban "NOBEL" thuoäc quoác hoäi Na Uy, vôùi hy voïng mong manh, bieát ñaâu chöøng vaøi naêm nöõûa chuùng ta chaúng coù moät oâng Haøn trong giôùi trí thöùc tò naïn V.N. ñeán Na Uy hay Thuïy Ñieån ñeå laõnh giaûi thöôûng quoác teá danh döï toái cao naøy.

CAÙC GIAÛI THÖÔÛNG "NOBEL" VEÀ KHOA HOÏC, VAÊN CHÖÔNG ÑÖÔÏC CAÙC VIEÄN HAØN LAÂM THUÏY ÑIEÅN CAÁP PHAÙT.

Töø laâu treân theá giôùi chöa coù giaûi thöôûng naøo mang tính chaát cao quyù vaø vinh döï hôn caùc giaûi thöôûng "NOBEL", maëc duø soá tieàn thöôûng luoân luoân vaãn khieâm nhöôøng.

Theo söû lieäu, Vieän Haøn Laâm "NOBEL" ñaõ ñöôïc thaønh laäp ngaøy 25 thaùng 11 naêm 1895 taïi Stockholm, Thuû Ñoâ vöông quoác Thuïy Ñieån, chieáu theo di chuùc cuûa khoa hoïc gia Alfred Nobel, cuøng vôùi moät ngaân khoaûn khoång loà vaøo thôøi baáy giôø goàm 32 trieäu Kroner (ñôn vò tieàn teä cuûa vöông quoác Thuïy Ñieån).

Haèøng naêm soá tieàn lôøi cuûa ngaân quyõ naøy, goïi laø "Nobel fond", seõ ñöôïc chia ra ñoàng ñeàu cho 5 giaûi thöôûng veà: Vaät lyù, Hoùa hoïc, Y khoa, Sinh lyù, Vaên chöông vaø Phuïc vuï Hoøa Bình nhaân loaïi. Ñoù laø chieáu theo nguyeân caûo di chuùc cuûa Alfred Nobel, nhöng hieän nay ngöôøi ta thaáy coøn theâm gæai thöôûng veà khoa hoïc kinh teá (Economic Science) nöõa!.

Ngoaøi ra coøn moät vaøi chi tieát khaù ñaëc bieät veà thuû tuïc phaùt giaûi thöôûng "NOBEL" maø ít ngöôøi trong chuùng ta quan taâm ñeán. Bôûi theá neân chuùng toâi maïn pheùp xin töôøng trình cuøng baïn ñoïc. Chaúng haïn nhö giaûi thöôûng veà nhöõng khaùm phaù môùi thuoäc caùc laõnh vöïc hoùa hoïc, vaät lyù thì ñöôïc Vieän Haøn Laâm Khoa Hoïc Thuïy Ñieån caáp phaùt. Giaûi thöôûng veà nhöõng khaùm phaù môùi coù ích lôïi lôùn lao cho nhaân loaïi thuoäc caùc laõnh vöïc sinh lyù vaø y khoa do Vieän Khoa Hoïc Karolinske Institut ôû Stockholm, thuû ñoâ vöông quoác Thuïy Ñieån caáp phaùt. Giaûi thöôûng veà Vaên chöông tuyeät taùc treân theá giôùi thì ñöôïc caáp phaùt bôûi Haøn Laâm Vieän Vaên Hoïc Thuïy Ñieån.

Rieâng giaûi thöôûng "Phuïc vuï Hoøa Bình cho nhaân loaïi" thì ñöôïc cöùu xeùt vaø caáp phaùt bôûi moät UÛy Ban ñaëc bieät goàm 5 nhaân vaät do Quoác Hoäi Na Uy tuyeån choïn vôùi tính caùch hoaøn toaøn ñoäc laäp, khoâng dính daùng chuùt aûnh höôûng naøo cuûa chaùnh phuû. Nguyeân taéc caên baûn cuûa moïi cuoäc tuyeån choïn ngöôøi laõnh giaûi thöôûng haèøng naêm hoaøn toaøn ñaët treân lyù töôûng nhaân loaïi, khoâng phaân bieät chuûng toäc, ngoân ngöõ hay lyù töôûng chính trò.

Theo tinh thaàn di chuùc cuûa Afred Nobel veà giaûi thöôûng Vaên Chöông, chaúng nhöõng seõ ñöôïc caáp phaùt cho caùc aùng vaên, thi phaåm tuyeät taùc, maø coøn ñöôïc caáp caû cho nhöõng bieân khaûo vaên hoïc giaù trò coù ích lôïi cho nhaân loaïi. Hôn theá nöõa, giaûi thöôûng coøn coù theå caáp phaùt cho nhöõng coâng trình khaûo cöùu cuûa nhieàu ngöôøi (coù tính caùch taäp theå), hoaëc cho nhöõng Vieän Nghieân Cöùu hay nhöõng Hieäp Hoäi hoaït ñoäng trong nhöõng laõnh vöïc phuïc vuï coâng ích nhaân loaïi nhö vöøa keå treân.

Noùi veà hoaït ñoäng cuûa caùc Hoäi Ñoàng cöùu xeùt vaø caáp phaùt giaûi thöôûng Nobel, ngöôøi ta thaáy thuû tuïc dieãn tieán raát nghieâm chænh vaø caån troïng. Ñeå caùc giôùi khaûo cöùu Khoa Hoïc, Vaên Chöông vaø Hoøa Bình treân theá giôùi coù dòp tham gia saùng kieán vaø chia xeû traùch nhieäm naëng neà chung, haèng naêm "Vieän Haøn Laâm Nobel" coøn keâu goïi söï tham döï cuûa caùc nhaân vaät höõu danh vaø coù thaåm quyeàn trong caùc laõnh vöïc ñaõ keå treân, yeâu caàu caùc vò aáy ñöa ra nhöõng yù kieán hay nhöõng ñeà nghò caù nhaân. Veà giaûi Vaên Chöông , ngöôøi ta thaáy hoäi vieân caùc Vieän Haøn Laâm Phaùp, Taây Ban Nha, cuøng caùc Vieän Haøn Laâm khaùc noåi danh treân theá giôùi ñöôïc quyeàn ñeà nghò vaø ñöôïc tham khaûo yù kieán. Ngoaøi ra, caùc giaùo sö Vaên Hoïc Söû vaø caùc giaùo sö Myõ Thuaät thuoäc caùc Vieän Ñaïi Hoïc uy tín treân theá giôùi cuõng ñöôïc môøi tham gia yù kieán vaø ñeà nghò öùng vieân cuøng taùc phaåm.

Taïi Thuïy Ñieån, ngoaøi Vieän Haøn Laâm Nobel veà Khoa Hoïc, Vaät Lyù vaø Hoùa Hoïc, ngöôøi ta coøn thaáy coù Vieän Haøn Laâm Nobel veà Vaên Chöông. Vieän haøn laâm naøy ñaõ tuyeån duïng nhieàu vieân chöùc cao caáp coù khaû naêng ñaëc bieät thuoäc caùc laõnh vöïc ngoân ngöõ chính nhö: La Tinh, Phoå Ngöõ vaø Xi-la-vô ngöõ (slavonic)…. ñeå giuùp cho vieäc nghieân cöùu caùc taùc phaåm vaên hoïc ngheä thuaät cuûa UÛûy Ban caáp phaùt giaûi Vaên Chöông Nobel hoaït ñoäng ñöôc deã daøng. Hôn theá nöõa, Vieän Haøn Laâm Nobel veà vaên chöông coøn thieát laäp song song moät Thö "Vieän Haøn Laâm Nobel Thuïy Ñieån " (Svenka Akademiens Nobel-Bibliotek). Nôi ñaây taäp trung ñaày ñuû caùc loaïi saùch vôû nghieân cöùu giaù trò treân moïi laõnh vöïc Khoa Hoïc, Vaên Chöông, Ngheä Thuaät khaép theá giôùi, ñuû moïi loaïi ngoân ngöõ, töø thôøi xa xöa ñeán thôøi caän ñaïi vaø hieän kim…. Thö Vieän naøy ñöôïc caùc nhaø khaûo cöùu thuoäc caùc quoác gia Baéc AÂu cuõng nhö caùc nhaø trí thöùc khaép nôi treân theá giôùi xöû duïng.

GIAÛI "NOBEL" HOØA BÌNH DO QUOÁC HOÄI NA UY CAÁP PHAÙT.

Nhö treân ñaõ noùi, caùc giaûi thöôûng Nobel veà Khoa Hoïc vaø Vaên Chöông ñeàu ñöôïc caáp phaùt taïi Stockholm, thuû ñoâ vöông quoác Thuïy Ñieån, duy chæ coù giaûi Nobel Hoøa Bình thì ñöôïc phaùt taïi Kria, Na Uy vaø môùi khôûi söï töø naêm 1904.

Lieân quan ñeán giaûi thöôûng Nobel Hoøa Bình, Quoác Hoäi Na Uy ñaõ thieát laäp moät Thö Vieän rieâng, ñaëc bieät cuûa Hoäi Ñoàng Nobel, söu taäp ñuû moïi loaïi taùc phaåm lieân quan ñeán luaät leä cuûa caùc quoác gia treân theá giôùi, ñaët bieät nhaát laø caùc taùc phaåm noùi veà daân quyeàn vaø nhaân quyeàn, cuøng caùc hoaït ñoäng phuïc vuï hoøa bình khaép nôi treân theá giôùi. Theo con soá thoáng keâ cuõ cuûa Thö Vieän naøy, chuùng toâi ñöôïc bieát , cho ñeán naêm 1924 ñaõ coù khoaûng 34 ngaøn boä saùch. Ngoaøi ra, Hoäi Ñoàng Nobel Hoøa Bình coøn tuyeån duïng 4 vieân chöùc coá vaán ñaëc bieät , chuyeân moân veà caùc ngaønh: daân quyeàn, lòch söû chaùnh trò, kinh teá quoác gia, lòch söû caùc hoaït ñoäng hoøa bình treân theá giôùi.

Muoán caáp phaùt giaûi thöôûng Nobel Hoøa Bình cho moät öùng vieân naøo, tröôùc heát Hoäi Ñoàng phaûi chæ ñònh moät UÛy Ban lieân hôïp hoaït ñoäng chaët cheõ ñeå nghieân cöùu caùc döõ kieän hoaït ñoäng. Sau cuøng UÛy Ban seõ ñöa ra moät ñeà nghò vaø ñeà nghò aáy seõ ñöôïc Hoäi Ñoàng cöùu xeùt chung thaåm xem ai laø ngöôøi trong soá nhöõng öùng vieân ñeà nghò xöùng ñaùng nhaát ñöôïc laõnh giaûi thöôûng Nobel Hoøa Bình trong naêm. Giaûi thöôûng naøy ñöôïc phaùt tröïc tieáp do moät UÛy Ban Quoác Hoäi tuyeån choïn, goàm 5 nhaân vaät chaùnh thöùc vaø 3 nhaân vaät phuï khuyeát, maø ñöùng ñaàu laø quoác vöông Na Uy, ñoùng vai chuûù tòch UÛy Ban.

Giaûi thöôûng, nhö treân chuùng toâi ñaõ noùi, chæ coù tính caùch vinh döï vaø giaù trò tinh thaàn nhieàu hôn laø giaù trò vaät chaát. Tuy nhieân soá tieàn moãi giaûi cuõng leân ñeán khoaûng 115 ngaøn Kroner (tieàn Na Uy, trò giaù khoaûng treân 16 ngaøn Myõ kim).

Soá tieàn thöôûng haøng naêm khoâng gioáng nhau, coù khi nhieàu, khi ít hôn, vì tính theo laõi suaát moãi naêm cuûa soá voán 32 trieäu Kroner cuûa Nobel Fondt , do A. Nobel ñeå laïi. Thí duï nhö naêm 1968, giaûi Nobel ñöôïc phaùt chæ coù 375 ngaøn Kroner, nhöng ñeán naêm 1973, giaûi thöôûng Nobel ñaõ leân ñeán 740 ngaøn Kroner…

VAØI NEÙT VEÀ TIEÅU SÖÛ GIOØNG HOÏ NOBEL.

Maëc duø chæ coù Alfred Nobel laø ngöôøi ñaõ saùng laäp giaûi thöôûng , nhöng neáu chuùng ta khoâng ñeà caäp ñeán thaân sinh cuûa oâng laø Immanuel Nobel, thöïc laø 1 thieáu soùt lôùn lao. Vì chính Immanuel Nobel môùi laø ngöôøi ñaõ khai phaù con ñöôøng söï nghieäp lôùn lao cho con laø Alfred Nobel thöøa keá.

Thuôû thieáu thôøi, Immanuel xuaát thaân laø 1 thôï maùy, sinh ngaøy 24. 3. 1801 taïi Gefle Thuïy Ñieån, vaø maát ngaøy 3.9.1872 taïi Stokholm. Nhöng tröôùc heát , oâng neám ñuû moïi ngheà, hoïc laøm thôï söûa giaày, laøm Thuûy Thuû vaø thôï ñoùng taøu.

Ñeán naêm 1819, oâng ñöôïc thaâu nhaän vaøo hoïc taïi vieän Myõ Thuaät (Kunstakademiet) vaø toát nghieäp kieán truùc sö. OÂng ñöôïc boå laøm giaùo sö taïi vieän kyõ thuaät khoa hoïc. Nhöng taïi queâ höông , oâng ñaõ khoâng thaønh ñaït gì caû. Maõi cho ñeán naêm 1833, khi ñeán cö nguï taïi thaønh phoá Petrograd ( Nga Soâ ), oâng môùi noåi danh, vì ñaõ coù coâng khaùm phaù ra chaát coát mìn ñaët döôùi ñaùy bieån, cuøng vôùi phöông phaùp saùng cheá loaïi suùng baén naïp haäu, nhanh hôn loái coå. Ñöôïc chaùnh phuû Nga taøi trôï, oâng thieát laäp moät cô xöôûng kyõ ngheä lôùn. Nhöng chaúng bao laâu sau, nguoàn taøi trôï chaám döùt, cô xöôûng naøy bò deïp boû, vaø oâng quay trôû veà Thuïy Ñieån vaøo naêm 1859. Trong thôøi gian naøy oâng ñaëc bieät chuyeân taâm nghieân cöùu, saùng cheá moät loaïi chaát noå maïnh hôn vôùi chaát lieäu ít hôn vaø nhoû goïn hôn.

Chöông trình nghieân cöùu vaø saùng cheá naøy ñaõ ñöôïc truyeàn thöøa cho ngöôøi con trai cuûa oâng laø Alfred Nobel, sanh naêm 1832, vaø maát ngaøy 10.12.1896 taïi San Reùmo. OÂng Alfred Nobel keá nghieäp cha, ñaõ duøng chaát Nitroglycerin ñeå saùng cheá chaát coát mìn. Theo söû lieäu, Alfred Nobel chæ laø ngöôøi töï hoïc ñeán thaønh coâng. Naêm 1863, sau khi ñaõ thaønh coâng trong vieäc saùng cheá chaát coát mìn, oâng ñaõ ñaêng kyù laáy moân baøi saùng cheá chaát hoùa hoïc naøy vaø laäp töùc noåi danh nhö coàn khaép AÂu Chaâu.

Naêm 1866, oâng thieát laäp nhöõng cô xöôûng saûn xuaát taïi Anh, Taây Ban Nha,Nga Soâ, Ñöùc, AÙo, Phaùp…Trong soá coù coâng ty Bofors ôû Thuïy Ñieån, hieän nay vaãn coøn ñang saûn xuaát caùc loaïi voõ khí vaø chieán cuï toái taân nhaát theá giôùi, cuøng vôùi coâng ty Alfred Nobel ôû Ñöùc.

Ñeán naêm cuoái cuøng cuûa cuoäc ñôøi, oâng lui veà soáng aån daät taïi Paris. Trong khi ñoù, ngöôøi em oâng, teân Robert Nobel, vaãn tieáp tuïc duy trì coâng ty "anh em nhaø Nobel" ( Brodrene Nobel) ôû Nga Soâ vaø ñeán naêm 1896 thì qua ñôøi ôû Thuïy Ñieån, nôi phaùt sinh doøng hoï Nobel!

HAÈNG NAÊM, 10.12 LAØ NGAØY TÖÔÛNG NIEÄM ALFRED NOBEL.

Haèng naêm , cöù ñeán ngaøy 10.12. nhöõng cuoäc leã troïng theå laïi ñöôïc cöû haønh taïi hai thuû ñoâ: Na Uy vaø Thuïy Ñieån, ñeå phaùt giaûi thöôûng Nobel cao quí nhaát theá giôùi, döôùi söï chuû toïa cuûa quoác vöông hai vöông quoác naøy, cuøng vôùi söï tham gia ñoâng ñaûo cuûa nhöõng boä oùc thoâng minh nhaát cuûa nhaân loaïi. Ñaây cuõng laø ngaøy ñeå töôûng nieäm luùc qua ñôøi cuûa oâng Alfred Nobel, treân moät traêm naêm veà tröôùc.

Ngoaøi soá tieàn thöôûng, ngöôøi ñöôïc vinh döï laõnh giaûi coøn ñöôïc trao taëng moät baèng töôûng leä, cuøng vôùi moät taám huy chöông baèng vaøng coù taïc hình chaân dung baùn thaân cuûa nhaø khai saùng Alfred Nobel.