"Khí" ngöôøi Trung Hoa phaùt aâm laø "Chi" hay "Qi", "Ki" ôû ngöôøi Nhaät Baûn, "Ghee" ôû ngöôøi Ñaïi Haøn vaø "Prana" ôû ngöôøi AÁn Ñoä. "Khí" nghóa thoâng thöôøng coù lieân quan ñeán "Khoâng khí" hoaëc "Chaát Hôi", moät chaát khoâng hình, deã di ñoäng, deã phaân taùn, deã tích tuï, tính co daõn coù theå taïo neân söùc eùp lôùn maïnh, tuøy theo soá löôïng cuûa noù.

"Coâng" do chöõ "coâng phu", ngöôøi Trung Hoa phaùt aâm laø "Kungfu", coù nghóa laø vieäc laøm ñöôïc thöïc hieän trong moät soá löôïng thôøi gian.

Do ñoù, "khí coâng" coù theå hieåu laø moät tieán trình hít thôû khoâng khí, ñeå gia taêng nguoàn sinh löïc cuûa theå chaát laãn tinh thaàn trong con ngöôøi. Trong ñoù, "döôõng khí" (oxygen)ñöôïc haáp thuï qua khoâng khí, vaø "thaùn khí" (carbon dioxide) ñöôïc loaïi tröø ra ngoaøi cô theå. Ñaây laø hai yeáu toá chính yeáu trong vieäc gia taêng nguoàn sinh löïc cô theå.

Trong voõ thuaät coå truyeàn ñoâng phöông, khí coâng coøn ñöôïc goïi laø "noäi coâng", moät coâng phu taäp luyeän "taùn tuï noäi khí", trieån khai toái ña söùc maïnh theå chaát laãn tinh thaàn, ñeå aùp duïng vaøo kyõ thuaät chieán ñaáu, cuõng nhö gia taêng söùc khoûe thaân taâm.

Trong yù nghóa quaân bình hôi thôû, khí coâng ñöôïc baét nguoàn töø thuôû xa xöa, töø khi coù söï hieän dieân loaøi ngöôøi treân quaû ñaát naøy. Caên cöù vaøo vaên hoùa coå truyeàn ñoâng phöông, khí coâng ñaõ ñöôïc aùp duïng qua caùc phöông phaùp thöïc haønh, vaø trieát lyù daãn ñaïo, haàu heát, trong ba moân hoïc: Y hoïc, Ñao hoïc, vaø Voõ hoïc.

Theo y nhö Hoaøng Ñeá Noäi Kinh (2697 – 2597 B.C. tröôùc Taây Lòch), vaø saùch Dòch Kinh (2400 B.C. tröôùc Taây lòch), neàn taûng Ñoâng Y hoïc ñöôïc döïa treân lyù thuyeát nguoàn khí löïc, AÂm Döông vaø Nguõ Haønh ñeå lyù giaûi, ñieàu trò beänh taät vaø taêng cöôøng söùc khoûe con ngöôøi.

Vaøo thôøi nhaø Thöông (1783 – 1122 B.C tröôùc Taây lòch), ngöôøi Trung Hoa ñaõ bieát duøng nhöõng duïng cuï beùn nhoïn baèng ñaù, ñeå chaâm chích vaøo caùc huyeät ñaïo treân cô theå, nhaèm gaây aûnh höôûng ñeán söï daãn truyeàn nguoàn khí löïc, trong vieäc trò beänh cho con ngöôøi.

Vaøo theá kyû thöù 6 tröôùc Taây lòch, trong coå thö Ñaïo Ñöùc Kinh, taùc giaû Laõo Töû, moät nhaø hieàn trieát Trung Hoa, ñaõ ñeà caäp ñeánn vai troø hôi thôû trong kyõ thuaät luyeän khí, ñeå giuùp con ngöôøi keùo daøi tuoåi thoï. Söû lieäu Trung Hoa cuõng cho thaáy raèng caùc phöông phaùp luyeän khí ñaõ coù nhieàu tieán boä, vaøo thôøi Xuaân Thu vaø Chieán Quoác (770 – 221 B.C. tröôùc Taây lòch). Sau ñoù, trong thôøi nhaø Taàn ñeán nhaø Haùn (221 B.C. tröôùc Taây lòch ñeán 220 A.C. sau Taây lòch), moät soá saùch daïy luyeän khí coâng ñaõ ñöôïc bieân soaïn bôûi nhieàu vì y sö, thieàn sö vaø ñaïo só. Caùc phöông phaùp truyeàn daïy tuy coù khaùc nhau, nhöng vaãn coù chung nhöõng nguyeân lyù vaän haønh khí löïc trong cô theå.

Vaøo theá kyû thöù ba sau Taây lòch, nguyeân lyù veà khí löïc ñaõ ñöôïc minh chöùng hieäu quaû bôûi y sö Hoa Ñaø, qua vieäc aùp duïng kyõ thuaät chaâm cöùu, ñeå gaây neân tình traïng teâ meâ cho beänh nhaân, trong luùc giaûi phaãu. Cuõng nhö, oâng ñaõ saùng cheá nhöõng ñoäng taùc taäp luyeän khí "Nguõ Caàm Hí", döïa theo tính chaát vaø ñoäng taùc cuûa 5 loaïi thuù röøng nhö: Coïp, Nai, Khæ, Gaáu vaø Chim.

Vaøo naêm 520 – 529 sau Taây lòch, toå sö Boà Ñeà Ñaït Ma, ngöôøi AÁn Ñoä, taïi Tung Sôn Thieáu Laâm Töï, tænh Hoà Nam, ngaøi ñaõ soaïn ra saùch Dòch Caân Kinh, ñ daïy caùc moân ñoà phaùt trieån nguoàn khí löïc, taêng cöôøng söùc khoûe treân ñöôøng tu ñaïo, cuõng nhö, thaân theå ñöôïc cöôøng traùng, gia taêng söùc maïnh trong vieäc luyeän voõ.

Veà sau, döïa vaøo nguyeân lyù khí löïc naøy, caùc ñeä töû Thieáu Laâm ñaõ saùng cheá theâm nhöõng baøi taäp khí coâng nhö: Baùt Ñoaïn Caåm, Thieát Tuyeán Noäi Coâng Quyeàn, Noäi Coâng Nguõ Hình Quyeàn...

Theo truyeàn thuyeát, vaøo trieàu ñaïi nhaø Toáng (950 – 1279 sau T.L.), taïi nuùi Voõ Ñang, ñaïo só Tröông Tam Phong saùng cheá baøi noäi coâng luyeän khí Thaùi Cöïc Quyeàn, goàm nhöõng ñoäng taùc giuùp ngöôøi taäp luyeän cöôøng kieän söùc khoûe thaân taâm.

Veà sau, coù raát nhieàu baøi taäp khí coâng ñöôïc saùng cheá bôûi nhieàu voõ phaùi khaùc nhau. Daàn daàn, caùc voõ phaùi nhoû, ít ngöôøi bieát ñeán, ñeàu bò mai moät, cuøng vôùi nhöõng phöông phaùp truyeàn daïy bò laõng queân trong quaù khöù. Ñeán nay, moät soá ít caùc baøi voõ luyeän khí coâng coøn ñöôïc ghi nhaän qua moät soá taøi lieäu haïn heïp cuûa Trung Hoa nhö: Dòch Caân Kinh, Baùt Ñoaïn Caåm, Thieát Tuyeán Noäi Coâng Quyeàn, Noäi Coâng Nguõ Hình Quyeàn, Thaùi Cöïc Quyeàn thuoäc ba heä phaùi cuûa Traàn Gia, Döông Gia vaø Vuõ Gia, Baùt Quaùi Quyeàn, Hình YÙ Quyeàn, Luïc Hôïp Baùt Phaùp Quyeàn...

Theo quan nieäm Ñoâng phöông, khôûi nguyeân söï hình thaønh cuûa vuõ truï, vaïn vaät ñöôïc baét nguoàn töø moät khoái "Khí" ñaàu tieân goïi laø "Thaùi Cöïc", baønh tröôùng voâ cuøng taän. Sau tieán trình noäi taïi, khoái "Khí" naøy ñöôïc phaân thaønh hai nhoùm khí ñoái nghòch nhau: "Khí AÂm" vaø "Khí Döông", ñöôïc goïi laø "Löôõng Nghi". Hai nhoùm "Khí AÂm" vaø "Khí Döông" naøy chaïm vaøo nhau, ñeå sanh ra khí thöù ba, maø Laõo Töû goïi laø "Xung Khí". Töø ñoù, vuõ truï, vaïn vaät ñöôïc hình thaønh. Ñaïo ñöùc Kinh coù ghi: "Ñaïo sinh nhaát, nhaát sinh nhò, nhò sinh tam, tam sinh vaïn vaät, vaïn vaät phuï aâm nhi baõo döông, xung khí dó vi hoøa." Hoïc giaû Tröông Hoaønh Cöø coù noùi:

"- Khí tuï laïi thaønh hình, khí taùn ñi hình loaïi, muoân vaät trôû laïi Thaùi Hö." Vaïn vaät bieán chuyeån, thay ñoåi khoâng ngöøng theo ñònh luaät phoå quaùt maø Kinh Dòch coù ghi: "- Sinh, Tröôûng, Thaâu, Taøng." Cuõng nhö, Phaät Giaùo quan nieäm: "-Sinh, Truï, Dò Dieät." Do ñoù, khí laø nguoàn goác, laø sinh löïc cuûa vaïn vaät vaø vuõ truï.

Hai tính chaát caên baûn laø AÂm vaø Döông cuûa khí ñöôïc quaân bình, naèm trong ba loaïi khí toång quaùt: Thieân Khí, Ñòa Khí vaø Nhaân Khí.

Thieân Khí ñeán töø vuõ truï thieân nhieân, vôùi löïc soáng ñoäng vó ñaïi huyeàn dieäu, giuùp cho ñaïi vuõ truï thieân nhieân ñöôïc vaän chuyeån trong moät traät töï tuaàn hoaøn. Thí duï: Maët traêng, maët trôøi, thaùi döông heä, taát caû baàu trôøi khoâng gian voâ taän...ñeàu laø nhöõng nguoàn chöùa thieân khí. Thieân khí ñoùng moät vai troø quan troïng, aûnh höôûng lôùn ñeán thôøi tieát, khí haäu vaø thieân tai. Thí duï nhö nhöõng hieän töôïng gioù thoåi, möa rôi, baõo toá, saám seùt...d xaûy ra ñeàu nhaèm muïc ñích taùi taïo söï quaân bình AÂm Döông trong thieân khí.

"Ñòa Khí ñeán töø quaû ñaát, cuõng nhö töø söï thaám nhöõng nhuaàn, hoaëc aûnh höôûng taùc duïng cuûa thieân khí treân quaû ñaát. Ñòa khí coøn ñöôïc sinh ra bôûi töø tröôøng cuûa quaû ñaát, cuõng nhö, hôi noùng ñöôïc phaùt ra töø trong loøng ñaát. Nhöõng vuøng ñaát thöôøng xaûy ra nuùi löûa, hay nhöõng ñöôøng raïn nöùt trong loøng ñaát, ñeå taïo neân nhöõng tai hoïa ñoäng ñaát, chính laøn nôi phaùt ra nguoàn ñòa khí. Söï di chuyeån cuûa ñòa khí ñöôïc theå hieän qua caùc hieän töôïng nhö: ñaát caùt di chuyeån theo doøng nöôùc luõ, ñeå mang boài ñaép taïo neân nhöõng nôi coàn ñaûo. Traùi laïi, nhöõng vuøng maát ñaát seõ trôû thaønh soâng saâu, lôùn roäng. Maët khaùc, trong luùc coù nhieàu möa, maët ñaát trôû neân ñaày nöôùc ngaäp luït. Traùi laïi, khi khí trôøi khoâ, noùng gaét, haïn haùn, maët ñaát trôû neân khoâ caèn, nöùt neû. Taát caû nhöõng hieän töôïng noùi treân ñeàu taïo neân söï thay ñoåi ñòa khí, do bôûi söï maát quaân bình aâm döông tính trong ñòa khí.

"Nhaân Khí" laø sinh löïc con ngöôøi.`con ngöôøi laø moät tieåu vuõ truï, naèm trong söï chi phoái cuûa ñaïi vuõ truï thieân nhieân. Do ñoù, nhaân khí phaûi chòu aûnh höôûng vaøo thieân khí vaø ñòa khí.

Con ngöôøi khi coøn laø thai nhi trong buïng meï, ñöôïc nuoâi döôõng baèng nguoàn sinh löïc (Nhaân Khí) cuûa baø meï, qua ñöôøng cuoáng roán thai nhi. Sau khi chaøo ñôøi, qua tieáng khoùc ñaàu tieân, haøi nhi bieát hít thôû, haáp thuï nguoàn Thieân Khí töø beân ngoaøi. Nguoàn thieân khí ñaàu tieân naøy, khi ñöôïc vaøo trong cô theå haøi nhi, bieán thaønh nguoàn "Dinh Khí", vaø taùc duïng laøm nguoàn sinh löïc (Nhaân Khí) cuûa baø meï saõn coù trong haøi nhi, trôû thaønh "Veä Khí" ñöôïc theå hieän bôûi hai doøng: khí noùng (Döông) vaø khí laïnh (AÂm). Doøng khí noùng (Döông) chaïy leân phaàn treân cô theå ñeán caùc boä phaän: tim gan, phoåi vaø naõo boä trong khi doøng khí laïnh (AÂm) chaïy xuoáng phaàn döôùi cô theå, ñeán caùc boä phaän: buïng döôùi, thaän, sinh duïc vaø hai chaân. Tieáp theo, söï sinh toàn cuûa haøi nhi caàn phaûi ñöôïc nuoâi döôõng bôûi nguoàn Nhaân Khí töø beân ngoaøi, do aûnh höôûng cuûa Thieân Khí vaø Ñòa Khí, qua moâi tröôøng khoâng khí trong saïch , nöôùc uoáng vaø thöïc phaåm (ñoïn vaät vaø thöïc vaät). Nguoàn Nhaân Khí (sinh löïc) naøy ñöôïc löu chuyeån ñieàu hoøa, trong nhöõng ñöôøng oáng ngang doïc cuûa heä thoáng Kinh, Maïch, Laïc, Huyeät, ñeå lieân heä ñeán caùc taïng phuû (caùc boä phaân nhö: Tim, phoåi, bao töû, laù mía, ruoät giaø, ruoät non, gan, thaän, tuùi maät vaø baøng quang...)

Vôù tuoåi thoï taêng daàn, caùc ñöôøng oáng daãn khí löïc naøy, caøng ngaøy trôû neân trì treä, yeáu keùm, trong vieäc cung caáp sinh löïc (Nhaân Khí) nuoâi döôõng cô theå, do ñoù, söùc khoûe con ngöôøi deã trôû neân suy yeáu, beänh taät, neáu khoâng ñöôïc boài döôõng ñuùng möùc.

Ñeå taùi taïo söùc khoûe bình thöôøng, vieäc khai thoâng heä thoáng kinh maïch , cuõng nhö, quaân bình AÂn Döông tính trong nguoàn sinh löïc (nhaân khí) raát caàn thieát cho cô theå con ngöôøi. Ôû ñieåm naøy, Ñoâng Y Hoïc ñaõ aùp duïng moät trong nhöõng trò lieäu phaùp nhö: döôïc phaåm (thuoán hoùa hoïc ôû caùc laù, thaân vaø reã caây), Chaâm cöùu phaùp, AÙn ma phaùp (thuaät xoa boùp treân caùc kinh maïch, vaø aán eùp treân caùc huyeät ñaïo), Khí coâng trò lieäu (phöông phaùp hoâ haáp) vaø teå duïc döôõng sinh (aùp duïng caùc ñoäng taùc vaän chuyeån ñeå ñaû thoâng kinh maïch)...

Trong pheùp döông sinh, ngöôøi ta caàn phaûi bieát soáng hoøa hôïp vôùi luaät thieân nhieân, ñeå khia thaùc toái ña lôïi theá cuûa Thieân Khí vaø Ñòa Khí, trong vieäc giöõ quaân bình aâm döông tính cho Nhaân Khí cuûa con ngöôøi. Töø ñoù, söùc ñeà khaùng trong cô theå ñöôïc kieän toaøn, saün saøng tieâu tröø caùc maàm moùng beänh chöùng, coù theå xaûy ra cho con ngöôøi.

Ngoaøi ra, vieän taäp luyeän khí coâng raát ích lôïi, giuùp cho Nhaân Khí ñöôïc ñieàu hoøa, laøm chaäm söï thoaùi hoùa cuûa caùc teá baùo trong cô theå, cuõng nhö, ñieàu hôïp thuaän lôïi vôùi Thieân Khí vaø Ñòa Khí töø beân ngoaøi.

Trong khí coâng goàm coù ba loaïi thôû caên baûn: thôû saâu (hay thôû thaáp, hoaëc thôû Ñan Ñieàn), thôû Ngöïc (hay thôû trung bình) vaø thôû cao. Ñeå thöïc taäp caùc baøi khí coâng, hoïc vieân coù theå aùp duïng moät trong ba tö theá chaùnh yeáu nhö: theá ñöùng, theá ngoài vaø theá naèm. Trong moåi tö theá chaùnh naøy coøn ñöôïc chia ra kaøm nhieàu tö theá phuï nhö sau:

Vôùi tö theá ñöùng coøn coù theá ñöùng töï nhieân, theá ñöùng chaân tröôùc chaân sau, vaø theá ñöùng trung bình taán (hai chaân dang roäng ra hai ben traùi phaûi).

Vôùi tö theá ngoài goàm coù tö theá ngoài treùo chaân nhö: ngoài Kieát Giaø, ngoài Baùn Giaø, ngoài Xeáp Baèng (ngoài treùo töï nhieân) vaø ngoài quyø goái.

Vôùi tö theá naèm goàm coù naèm thaúng ngöôøi vôùi löng töïa phía döôùi.

Trong caùc tö theá ñöùng, ngoài, vaø naèm, tö theá ñöùng mang laïi nhieàu ích lôïi hôn. Cho neân, caùc tö theá ñöùng ñaõ ñaõ ñöôïc aùp duïng toái ña trong caùc baøi taäp khí coâng cuûa quyeàn thuaät gia. Sau ñaây laø nhöõng ích lôïi cuûa tö theá ñöùng:

- Tö theá ñöùng raát thuaän tieän, khi taäp ôû nhöõng nôi coâng coäng,ngoaøi trôøi, nôi coù khoâng khí trong laønh nhö: coâng vieân, ñoàng coû, röøng caây, bôø hoà, bôø soâng, bôø bieån, vaø caùc vuøng ngoaïi oâ....

- Tö theá ñöùng coøn giuùp cho maùu löu thoâng deã daøng trong heä thoáng tuaàn hoaøn. Do ñoù, nguoàn khí löïc deã chuyeån daãn ñeán caùc boä phaän trong khaép cô theå.

- Ngoaøi ra, tö theá ñöùng traùnh ñöôïc tình traïng ru nguû nhö ôû hai tö theá ngoài vaø naèm. Cho neân, hoïc vieân coù ñuû thôøi gian hoaøn taát vieäc taäp luyeän.

Vieäc taäp luyeän khí coâng coù theå taïo ra nhöõng taùc ñoäng, aûnh höôûng toát ñeïp, giuùp ích cho chöùc naêng sinh lyù cuûa caùc boä phaän trong cô theå nhö: boä phaän hoâ haáp, boä phaän tieâu hoùa, heä thoáng tuaàn hoaøn maùu, vaø thaàn kinh heä,...Cuõng nhö, taùi taïo söï hoaït ñoäng cuûa nhieàu trieäu mao quaûn bò ñình treä, vaø laøm chaäm söï thoaùi hoùa cuûa caùc teá baøo trong cô theå.

Trong pheùp trò beänh, vieäc aùp duïng khí coâng ñeàu ñaën, cuøng vôùi thoùi quen aåm thöïc hôïp pheùp kieâng cöû, cô theå taùi taïo söùc khoûe bình thöôøng cho beänh nhaân veà caùc chöùng: aùp huyeát cao hay thaáp, beänh tim, beänh veà ñöôøng maùu, beänh suyeãn, beänh taùo boùn, beänh tieâu hoùa, beänh nhöùc ñaàu, beänh nhöù moûi khôùp xöông vaø baép thòt...

Ngoaøi ra, vieäc taäp luyeän khí coâng coøn giuùp ích cho hoïc vieân gia taêng söùc maïnh tinh thaàn nhö: taäp trung tö töôûng, tính töï chuû, töï kieåm soaùt noäi taâm, taâm hoàn thanh tònh, vaø bình tónh ñeå coù moät ñôøi soáng tình caûm an hoøa, khaéc phuïc ñöôïc nhöõng trôû ngaïi baát thöôøng trong ñôøi soáng loaïn haøng ngaøy. Ñeå ñaït ñöôïc thaønh quaû trong luùc taäp luyeän khí coâng, tuøy theohoan caûnh, hoïc vieân neân tuaân haønh nghieâm chænh theo moät thôøi duïng bieåu taäp luyeän ñeàu ñaën haøng ngaøy, vôùi nhöõng baøi taäp thích nghi, töøng böôùc moät, tuaàn töï tieán haønh. Neáu voäi vaõ, ñoát giai ñoaïn taäp luyeän, söùc khoûe cuûa hoïc vieân deã bò toån thöông. Cuõng nhö, trong giai ñoaïn ñaàu tieân taäp khí coâng, hoïc vieân neân caån thaän traùnh nhöõng khuyeát ñieåm. Vieäc taäp luyeän sai pheùp coù theå taïo neân nhöõng bieán chöùng, gaây aûnh höôûng khoâng toát cho söùc khoûe, vaø laøm trôû ngaïi cho cô theå trong vieäc taäp luyeän.