QUAÙ TRÌNH LÒCH SÖÛ ÑAÃM MAÙU!

Cuoái naêm 1989, trong khi böùc töôøng Baù Linh chia ñoâi Ñoâng vaø Taây Ñöùc ñaõ bò daân chuùng keùo saäp, ñaùnh daáu söï caùo chung cuûa cheá ñoä CS ôû Ñoâng Aâu, vaø söï phaù saûn cuûa chuû thuyeát CS ngay taïi thaùnh Ñòa Nga Soâ, queâ höông cuûa chính Lenin vaø Stalin. Nhöng, chính phuû CS An Ba Nha, vaãn coøn loäi nöôùc ngöôïc, coá gaéng duy trì chuû thuyeát Stalinisme loãi thôøi. Ñeán muøa xuaân naêm 1990, chính phuû CS An Ba Nha caûm thaáy bò laïc loõng quaù, ñaõ phaûi leân tieáng höùa tröôùc quoác daân seõ thöïc hieän moät soá caûi caùch cho hôïp vôùi traøo löu môùi. Ñeán muøa Heø naêm ñoù, ngöôøi ta môùi thaáy xuaát hieän moät vaøi daáu hieäu daân chuû ñoái laäp trong thuû ñoâ Tirana. Daân An Ba Nha baét ñaàu leo raøo, vöôït töôøng traøn vaøo caùc toøa ñaïi söù Taây Phöông ñeå xin tò naïn vaø doøi quyeàn di cö, chaúng khaùc naøo haønh ñoäng cuûa daân Ñoâng Ñöùc khoaûng moät naêm tröôùc ñoù.

Ít laâu sau, khi luoàng gioù daân chuû ôû Ñoâng Aâu ñaõ thoåi bung cheá ñoä CS An Ba Nha roài, theá giôùi beân ngoaøi môùi coù dòp tìm hieåu theâm veà daân An Ba Nha, haàu heát ñeàu theo Hoäi giaùo, vôùi moät caáu truùc xaõ hoäi giaø nua, thoâ sô kieåu boä laïc, ñaõ laøm caùch naøo ñeå coù theå baûo toàn ñöôïc truyeàn thoáng daân toäc sau hôn naêm möôi naêm bò nhoài soï khaéc nghieät bôûi caùc chuû thuyeát coäng saûn giaùo ñieàu Marxism, Leninisme, Stalinisme, laãn caû tö töôûng Mao Traïch Ñoâng nöõa!

Quaù trình ñoäc laäp cuûa daân An Ba Nha voán laø moät chuoãi daøi lòch söû cöông cöôøng traûi töø haøng ngaøn naêm qua. Cheá ñoä CS ôû An Ba Nha do Enver Hoxha thieát laäp töø naêm 1944, vaø toàn taïi tröôùc moïi aûnh höôûng thöû thaùch cuûa caùc nöôùc ngoaøi nhö: YÙ Ñaïi Lôïi, Hoa Kyø, Nam Tö Laïp Phu, Nga Soâ vaø cuoái cuøng laø Trung Coäng. Töø naêm 1970, CS An Ba Nha ñaõ thöïc hieän chính saùch " töï coâ laäp", khoâng chaáp nhaän baát cöù moät hình thöùc vaên minh tieán boä ngoaïi lai naøo. Chaúng khaùc gì nöôùc Mieán Ñieän, ôû AÙ Chaâu, tröôùc ñoù cuõng ñaõ ñoùng khung quaàn chuùng caû nöôùc trong caûnh ngheøo khoù, döôùi cheá ñoä cai trò baèng baïo löïc ñoäc taøi saét maùu cuûa ñaûng CS Mieán.

Treân bình dieän ñòa dö, nöôùc An Ba Nha laø moät ngaõ tö cuûa aâu Chaâu, nhöng daân chuùng An Ba Nha laïi töï giam mình giöõa moät vuøng nuùi non truøng ñieäp, khöôùc töø moïi söï ve vaõn lieân heä ngoaïi giao cuûa caùc quoác gia khaùc. Tính baøi ngoaïi voán laø baûn chaát ñaëc bieät cuûa daân An Ba Nha, sau naøy laïi coøn bò cheá ñoä CS trui luyeän theâm cho ñeán möùc cöïc ñoan hôn nöõa. Chính nhôø ñaëc tính daân toäc aáy maø An Ba Nha ñaõ baûo toàn ñöôïc truyeàn thoáng, taäp quaùn. Sau khi cheá ñoä CS caùo chung caùc cheá ñoä keá tieáp vaãn chæ laø nhöõng cheá ñoä xaõ hoäi cöïc ñoan. Daân An Ba Nha voán laø haäu dueä töø thôøi tieàn söû cuûa chuûng toäc Ba Nhó Caùn, goàm caùc saéc daân Illyrian vaø Thracian, cuøng soángï chung vôùi daân Hy Laïp, doïc theo mieàn bôø bieån cuûa baùn ñaûo, tröôùc thôøi Agamemnon duøng thuyeàn vöôït ñaïi döông ñeán Troy. Veà sau An Ba Nha ñaõ bò ñeá quoác La Maõ chinh phuïc, vì muoán chieám cöù haûi caûng Dyrrhachium ( teân môùi: Durres, tieáng YÙ: Durazzo) ñeå deã daøng kieåm soaùt cöûa ngoõ ra vaøo vuøng bieån Adriatic( khoâng coù haûi caûng naøo cuûa YÙ phía beân kia vònh Otranto ). Veà ñöôøng boä, laïi chæ coù moät con ñöôøng chính chaïy daøi töø Dyrrhachium veà höôùng ñoâng tôùi Byzantium.

Gioáng daân Illyrian voán mang trong huyeát quaûn gioøng maùu chieán só. Caùc vò hoaøng ñeá nhö : Aurelian, Probus, Diocletian, vaø Constantine, ñeàu thuoäc gioáng Illyrian. Chuûng toäc naøy khoâng gioáng nhö ngöôøi Gaul, ngöôøi Spaniard , hay taát caû caùc saéc toäc thuoäc YÙ Ñaïi Lôïi. Hoï kieân cöôøng giöõ nguyeân ñaëc tính ngoân ngöõ. Trong thôøi kyø naøy, gioáng daân Slav ñaõ duøng söùc maïnh voõ löïc khoáng cheá ñöôïc taát caû caùc saéc daân khaùc trong vuøng Ba Nhó Caùn, ngoaïi tröø Hy Laïp. Ngoaøi ra, daân Slav coøn chuû tröông thoân tính luoân An Ba Nha, nhöng ñaõ gaëp söùc khaùng cöï maõnh lieät. Cuoái cuøng, khoaûng theá kyû 15, ñeá quoác Thoå Nhó Kyø xua quaân xaâm laêng An Ba Nha. Nhöng moät anh huøng daân toäc An Ba Nha, teân George Kastriota, coøn goïi laø Skanderbeg, ñaõ noåi leân choáng laïi keû thuø baïo taøn laø nhöõng hoaøng ñeá Thoå Murad vaø Mohammed.

Möôøi naêm sau, khi Skanderbeg qua ñôøi, vaøo naêm 1468, quaân Thoå môùi chinh phuïc ñöôïc An Ba Nha. Döôùi aùch cai trò cuûa Thoå suoát boán traêm naêm, ñaïi ña soá daân An Ba Nha ñeàu caûi ñaïo theo Hoài Giaùo, vaø nhieàu ngöôøi An Ba Nha ñaõ gia nhaäp vaøo quaân ñoäi cuûa caùc hoaøng ñeá Thoå, chaúng khaùc naøo tröôùc kia lôùp tieàn nhaân cuûa hoï ñaõ gia nhaäp vaøo caùc ñaïo quaân La Maõ. Nhieàu ngöôøi An Ba Nha ñaõ töøng ñaït ñeán ñòa vò teå töôùng trong caùc trieàu ñình Thoå Nhó Kyø, nhö Mehemet Ali, vaøo theá kyû 19, vaø Kemal Ataturk , cha ñeû ra nöôùc Thoå taân tieán ngaøy nay voán mang trong ngöôøi phaân nöûa huyeát thoáng An Ba Nha.

Töø theá kyû 19, daân An Ba Nha ñaõ cuøng vôùi caùc saéc daân vuøng Ba Nhó Caùn noåi leân choáng laïi ñeá quoác Thoå. Maëc duø luùc ñoù ñeá quoác Thoå ( Ottoman) ñaõ bò sieâu veïo, suy yeáu, nhöng daân An Ba Nha vaãn phaûi soáng trong voøng noâ leä maõi cho ñeán theá kyû thöù 20, vì thaùi ñoä baát ñònh cuûa caùc cöôøng quoác trong vuøng. Caùc nöôùc YÙ Ñaïi Lôïi, Hy Laïp, Serbs, vaø ñeá quoác Aùo ( Austria) ñeàu toû ra raát theøm thuoàng An Ba Nha, nhaát laø muoán chieám laáy hai haûi caûng Durres vaø Vlore ( tieáng YÙ: Valona). Cuoái cuøng , ñeán naêm 1912, nhaân moät cuoäc noåi daäy, ñaáu tranh giaønh ñoäc laäp, daân An Ba Nha ñaõ ñuoåi ñöôïc quaân xaâm laêng Thoå ra khoûi ñaát nöôùc cuûa hoï. Lôïi duïng An Ba Nha ñang trong tình traïng luùng tuùng, baát oån ñònh, cuûa moät nöôùc vöøa thaâu hoài ñöôïc chuû quyeàn ñoäc laäp sau moät thôøi gian daøi ñeán 400 naêm bò ñoâ hoä, moät moät hoaøng töû Phoå teân William ñaõ duøng cöôøng löïc ñeå töï aùp ñaët ngoâi vò chuùa teå leân ñaàu leân coå daân An Ba Nha. Nhöng oâng ta vöøa leân ngoâi vaøo thaùng Ba naêm 1914, lieàn bò daân An Ba Nha ñaùnh ñuoåi ra khoûi nöôùc, vaøo thaùng Möôøi Moät cuøng naêm. Töø ñoù An Ba Nha ñaõ thu hoài ñöôïc ñoäc laäp thöïc söï , nhöng laïi bò rôi vaøo tình traïng khuûng hoaûng cai trò. Luùc baáy giôø caùc cöôøng löïc trong vuøng môùi ñaët ra vaán ñeà bieân giôùi. Caùc cöôøng quoác theá löïc quyeát ñònh chính phuû Serbs khoâng ñöôïc thaâm nhaäp vaøo vuøng Adriatic, nhöng ñeå buø laïi, hoï cho pheùp Serbs ñöôïc chieám höõu vuøng Kosovo, moät tænh bang maø ñaïi ña soá laø daân goác An Ba Nha. Nöôùc Hy Laïp bò caám khoâng ñöôïc ñem quaân chieám cöù mieàn Nam An Ba Nha, maëc duø trong vuøng naøy daân Hy Laïp cö nguï ñoâng ñaûo vaø ngöôøi Hy Laïp coøn goïi laø " mieàn Baéc Epirus ", töùc vuøng ñaát mieàn Baéc cuûa Hy Laïp. Ngoaøi ra vaán ñeà bieân giôùi nhaäp nhaèng giöõa hai nöôùc An Ba Nha vaø Macedonia cuõng ñaõ trôû thaønh nguyeân côù cho nhieàu cuoäc chieán tranh ñaõ xaûy ra giöõa caùc nöôùc Hy Laïp, Serbs vaø Baûo Gia Lôïi( Bulgaria). Cho ñeán maõi ngaøy nay, vaán ñeà tranh chaáp bieân giôùi phöùc taïp giöõa caùc nöôùc trong vuøng Ba Nhó Caùn vaãn coøn laø nhöõng ñeà taøi thaûo luaän dai daúng khoâng theå naøo giaûi quyeát döùt khoaùt ñöôïc.

Trong suoát thôøi kyø ñeä nhaát theá chieán, nöôùc An Ba Nha khoâng heà coù ñöôïc moät chính phuû naøo ñuû maïnh vaø nhaát laø khoâng bao giôø hoaït ñoäng höõu hieäu. Quaân Serbs ñaõ bò quaân Aùo vaø quaân Baûo Gia Lôïi ñaùnh baïi, phaûi ruùt veà Corfu, xuyeân qua laõnh thoå An Ba Nha. Trong thôøi gian chieán tranh theá giôùi thöù nhaát, moät thoûa öôùc bí maät ñaõ ñöôïc caùc nöôùc: Hy Laïp, YÙ Ñaïi Lôïi, vaø Serbs ngaàm kyù keát vôùi nhau , ñeå chia chaùc laõnh thoå An Ba Nha. Khi chieán tranh chaám döùt, nöôùc An Ba Nha lieàn bò caùc nöôùc Hy Laïp, YÙ, Serbs, vaø Phaùp xuùm vaøo xaâu xeù ra töøng maûnh vuïn. Sau ñoù nhôø caùc cuoäc thöông thuyeát, vaän ñoäng ngoaïi giao cuûa quoác teá, quaân caùc nöôùc Hy Laïp, Serbs, vaø Phaùp môùi chòu ruùt ra khoûi laõnh thoå An Ba Nha. Nhöng rieâng quaân YÙ Ñaïi Lôïi vaãn coá lyø tieáp tuïc chieám ñoùng treân ñaát naøy.Moät laàn nöõa daân An Ba Nha laïi phaûi noåi leân ñaùnh ñuoåi quaân xaâm laêng ra khoûi nöôùc vaøo naêm 1920. Tuy nhieân, YÙ Ñaïi Lôïi vaãn coøn haêm he seõ trôû laïi chieám An Ba Nha laàn nöõa!

Trong doøng lòch söû laâu daøi haøng ngaøn naêm, ñaây laø laàn ñaàu tieân daân An Ba Nha môùi thaønh laäp ñöôïc moät quoác gia ñoäc laäp coù chuû quyeàn thöïc söï . Ngay trong naêm 1920, moät quoác daân ñaïi hoäi An Ba Nha ñöôïc trieäu taäp. Trong soá caùc laõnh tuï chính trò coù Fan Noli, moät ngöôøi ñaõ töøng toát nghieäp ñaïi hoïc Harvard ôû Myõ, vaø ñaõ töï phong laøm giaùm muïc chính thoáng giaùo An Ba Nha ôû Boston. Nay Fan Noli trôû veà An Ba Nha vaø trôû thaønh giaùm muïc ñòa phaän Durres, moät vuøng caûng quan troïng cuûa An Ba Nha. Moät nhaân vaät chính trò khaùc, teân Ahmet Bay Zogu ôû Mati, theo Hoài giaùo, laø moät trong soá laõnh tuï quan troïng cuûa daân An Ba Nha. Hai nhaân vaät chính trò naøy ñaõ tranh chaáp quyeàn löïc vôùi nhau dai daúng suoát töø naêm 1920 cho ñeán 1928. Luùc ñoù Ahmet Bay môùi haï ñöôïc ñoái thuû , ñeå leân ngoâi chuùa teå, cai trò daân An Ba Nha vaø töï xöng laø:quoác vöông Zog. Chöõ Zog coù nghóa laø: loaøi chim. Vì theá vöông hieäu cuûa nhaø vua goïi laø:" Hoaøng ñeá cuûa gioáng con Ñaïi Baøng", vaø choïn hình chim Ñaïi Baøng Ñen ñang vöôn caùnh laøm bieåu hieäu cuûa vöông quyeàn vaø cuûa chuûng toäc An Ba Nha. Töø ñoù veà sau, vaø cho maõi ñeán baây giôø daân An Ba Nha vaãn duøng quoác kyø maøu ñoû thaãm in hình chim Ñaïi Baøng ñen vöôn caùnh.

Bôûi hoaøn caûnh nghieät ngaõ cuûa lòch söû , neân caùc sinh hoaït chính trò ôû An Ba Nha ñeàu mang naëng tính baïo ñoäng vaø baát thöôøng, phaùt sinh do nhöõng moái thuø truyeàn kieáp ñaãm maùu coäng vôùi loøng aáp uû saâu xa caùc truyeàn thoáng daân toäc. Moät tröôøn hôïp baïo ñoäng ñieån hình ñaùng keå, trong cuoäc vieáng thaêm Vienna, nhaân moät buoåi ñi xem trình dieãn ca vuõ nhaïc Opeùra, thình lình hoaøng ñeá Zog cuûa An Ba Nha ñaõ bò quaân khuûng boá phuïc kích aùm saùt ngay tröôùc theàm ñaïi saûnh cuûa ca kòch vieän. Tröôøng hôïp naøy nhaø vua ñaõ cuøng ñoaøn caän veä thaùp tuøng ñaõ duøng voõ khí choáng traû kòch lieät, vaø nhôø theá maø ñöôïc thoaùt naïn. Ñoù voán laø moät thoùi quen trong vuøng Ba Nhó Caùn. Nhöõng cuoäc aùm saùt nhö theá xaûy ra raát thöôøng trong caùc nöôùc Nam Tö Laïp Phu, Loã ma Ní, vaø Baûo Gia Lôïi ( Bulgaria).

Trong khi quoác gia An Ba Nha ñang tieán böôùc moät caùch chaäm chaïp vaøo theá kyû 20, thì chính phuû An Ba Nha laïi bò bònh tham nhuõng, hoái loä taøn phaù ñeán lung lay taän goác reã. Ña soá daân chuùng An Ba Nha ñeàu laâm vaøo caûnh doát naùt, thaát hoïc. Khoaûng naêm 1927, lôïi nhuaän haèng naêm, tính treân moãi ñaàu ngöôøi chæ coù 40.07 Myõ Kim. Nöôùc An Ba Nha trôû thaønh moät nöôùc ngheøo nhaát trong vuøng Ba Nhó Caùn. Caû nöôùc chæ coù vaøi con loä thoâng thöông, khoâng coù moät khuùc ñöôøng xe löûa naøo, khoâng coù moät tröôøng ñaïi hoïc, vaø chaúng ai tìm thaáy nôi ñaây moät daáu hieäu gì cuûa neàn vaên minh tieán boä.

Trong khi ñoù, YÙ Ñaïi Lôïi vaãn tieáp tuïc doøm ngoù, theøm khaùt con moài ngon An Ba Nha, neân laïi laân la giao thieäp ñeå mon men ñeán gaàn. Thoáng cheá Mussolini cuûa YÙ gaï gaãm göûi caùc só quan sang An Ba Nha ñeå huaán luyeän quaân ñoäi, ñoàng thôøi coøn göûi caû coá vaán sang ñeå giuùp ñôõ chính phuû An Ba Nha. Luùc baáy giôø hoaøng ñeá Zog cuûa An Ba Nha ñaõ chôi troø ñi giaây. Moät maët vaãn tieáp nhaän coá vaán, huaán luyeän vieân vaø quaø caùp bieáu xeùn cuûa YÙ, nhöng maët khaùc vaãn ngaám ngaàm choáng ñoái ngöôøi YÙ. Ñaây laø moät haønh ñoäng ñi giaây nguy hieåm , raát khoù giöõa ñöôïc thaêng baèng. Trong khi ñoù hai nöôùc Hy Laïp vaø Nam Tö laïi ñang ngaám ngaàm aâm möu ñaùnh chieám An Ba Nha, ñeå chia nhau maûnh ñaát naøy. Trong tình theá ñoù, hoaøng ñeá Zog ñaõ caûm thaáy hieåm hoïa ñi vôùi Mussolini hieän ra tröôùc maét, chaúng khaùc naøo coâ beù quaøng khaên ñoû chôi vôùi con choù soùi.

Cuoái cuøng , moät khi vôû kòch ñaõ khai dieãn theá naøo cuõng ñeán luùc phaûi haï maøn. Vaøo thaùng Tö naêm 1939, trong khi nhaø ñoäc taøi Ñöùc Quoác Xaõ Hitler ñang xua quaân ñaùnh chieám caùc nöôùc Aâu Chaâu, Mussolini lieàn lôïi duïng cô hoäi ñoù ñem quaân ñaùnh chieám An Ba Nha. Quoác vöông Zog nhanh chaân troán thoaùt khoûi nöôùc. Moät nhaân vaät chính trò teân Victor Emmanuel III (ñeä Tam) leân ngoâi quoác vöông An Ba Nha tuyeân boá saùt nhaäp An Ba Nha vaøo laõnh thoå YÙ Ñaïi Lôïi, ñoàng thôøi môû ñöôøng chuaån bò cho Mussolini xua quaân Phaùt Xít ñaùnh chieám Hy Laïp.

Cuoäc phieâu löu quaân söï taùo baïo naøy ñaõ dieãn ra vaøo thaùng Möôøi naêm 1940, nhöng keát quaû laø moät

thaûm baïi eâ cheà. Quaân Hy Laïp ñaõ ñaåy lui quaân YÙ ra khoûi laõnh thoå, coøn tieán chieám luoân vuøng ñaát mieàn Nam cuûa An Ban Nha. Ñeán muøa xuaân , quaân Hy Laïp chuaån bò ñaùnh chieám noát phaàn ñaát mieàn baéc coøn laïi cuûa An Ba Nha.

Luùc baáy giôø Hitler ñang chuaån bò xua quaân leân mieàn Baéc ñaùnh chieám Nga Soâ, neân khoâng khoûi ñuøng ñuøng noåi giaän khi nghe tin ñoàng minh YÙ bò thaûm baïi. Hitler raát böïc töùc Mussolini vì ñaõ aâm thaàm haønh ñoäng rieâng leû, khoâng thoâng baùo tröôùc cho oâng ta bieát yù ñoà ñaùnh chieám Hy Laïp, ñeå ñeán noãi bò thaát baïi nhuïc nhaõ. Nhöng duø sao Hitler cuõng phaûi cöùu vaõn theå dieän cho Mussolini, vaø bieåu loä moái lieân keát chaët cheõ giöõa quoác xaõ Ñöùc vaø phaùt xít YÙ. Tröôùc söùc maïnh vuõ baõo cuûa quaân Ñöùc quoác xaõ, chính phuû Nam Tö ñaønh chòu khuaát phuïc, chaáp nhaän kyù thoûa hieäp ñoàng minh vôùi Ñöùc , cho pheùp Ñöùc ñöôïc chuyeån quaân xuyeân qua laõnh thoå Nam Tö ñeå tieán ñaùnh Hy Laïp. Duø vaäy, Nam Tö vaãn khoâng thoaùt khoûi baøn tay cuûa Ñöùc quoác xaõ. Ngaøy 26.3.1941, moät cuoäc ñaûo chaùnh ñaõ dieãn ra chôùp nhoaùng ôû thuû ñoâ Belgrade cuûa Nam Tö. Theá laø quaân Ñöùc chieám Nam Tö ngon laønh, deã nhö trôû baøn tay, chia cho ñoàng minh YÙ moät soá vuøng chieám ñoùng, roài tieáp tuïc xua quaân ñaùnh chieám luoân Hy Laïp. Nhôø cô hoäi naøy quaân YÙ Ñaïi Lôïi ñaõ coù dòp taùi thieát laäp neàn cai trò ôû An Ba Nha, ñoàng thôøi saùt nhaäp luoân Kosovo vaøo An Ba Nha, moät tænh naèm trong laõnh thoå Nam Tö, nhöng ñaïi ña soá ñeán 90% cö daân ñeàu laø ngöôøi An Ba Nha.

Trong thôøi gian naøy, Tito ñaõ xuaát hieän nhö moät ngoâi sao saùng treân neàn trôøi ñaáu tranh daønh ñoäc laäp cuûa daân Nam Tö. Tito ñaõ phaùi moät soá caùn boä tôùi An Ba Nha ngaám ngaàm hoaït ñoäng ,ñeå toå chöùc cô caáu ñaûng Coäng Saûn An Ba Nha. Ñeán thaùng Möôøi Moät naêm 1941, caùc ñôn vò CS leû teû trong nöôùc ñaõ keát hôïp laïi trong moät hoäi nghò thoáng nhaát chính thöùc thaønh laäp ñaûng CS An Ba Nha, laø moät trong soá nhöõng ñaûng CS vöõng maïnh nhaát treân theá giôùi. Toång bí thö ñaàu tieân cuûa ñaûng

CS An Ba Nha laø Enver Hoxha, moät nhaân vaät ñaõ töøng du hoïc ôû Phaùp vaø laøm vieäc ôû vöông quoác Bæ . Ñaûng CS An Ba Nha lieàn caáp toác keát naïp ñaûng vieân, môû roäng taàm hoaït ñoäng, taïo aûnh höôûng maïnh meõ trong quaàn chuùng , vaø chuaån bò noåi leân ñaùnh ñuoåi quaân xaâm laêng YÙ Ñaïi Lôïi. Nhöõng cuoäc ñình coâng , noåi loaïn baïo ñoäng, nhöõng cuoäc taán kích nhaém vaøo quaân YÙ xaûy ra gaàn nhö haèng ngaøy. Ñaûng CS An Ba Nha coøn noi theo saùch löôïc chung cuûa CS quoác teá vaø CS Nam Tö laø keâu goïi caùc ñoaøn theå quaàn chuùng khoâng CS haõy ñoaøn keát vôùi ñaûng CS döôùi danh nghóa " PHONG TRAØO GIAÛI PHOÙNG QUOÁC GIA" ( National Liberation Movement , vieát taét: LNC). Nhöng ñaïi ña soá daân chuùng An Ba Nha khoâng chòu tham gia voâ caùi toå chöùc naøy cuûa CS. Nhöõng ngöôøi An Ba Nha choáng CS lieàn thaønh laäp moät toå chöùc khaùc laáy teân laø " Balli Kombetar "( tieáng An Ba Nha,vieát taét : BK). Töø ñoù, gioáng heät nhö tình hình chính trò ôû VN vaøo caùc naêm 1945, hai phe CS vaø Quoác Gia An Ba Nha baét ñaàu gieát choùc laãn nhau. Chaúng khaùc gì tình hình ñang dieãn ra ôû Nam Tö luùc baáy giôø giöõa phe CS cuûa Tito vaø phe "CETNIKS" cuûa cöïu quoác vöông Mihajlovic.

Cuoäc noäi chieán Quoác –Coäng ôû An Ba Nha chæ laø moät hình thöùc aûnh höôûng giaây chuyeàn cuûa cuoäc noäi chieán ôû Nam Tö, neân keùm phaàn gay gaét, vaø khoâng ñaãm maùu baèng Nam Tö. Ñeán naêm 1943, quaân phaùt xít YÙ Ñaïi Lôïi bò loaïi ra khoûi cuoäc chieán, quaân Ñöùc quoác xaõ thay theá YÙ, chieám ñoùng An Ba Nha. Nhöng ôû An Ba Nha, quaân Ñöùc ñaõ toû ra khoâng taøn nhaãn, saét maùu baèng ñoái xöû vôùi daân Serbs ôû Nam Tö . Quaân Ñöùc quoác xaõ cho pheùp ngöôøi An Ba Nha ñöôïc thaønh laäp moät hoäi ñoàng nhieáp chính cai trò toaøn theå laõnh thoå. Quaân Ñöùc chæ giôùi haïn vuøng chieán ñoùng doïc bôø bieån , vaø kieåm soaùt caùc truïc loä giao thoâng chính yeáu trong toaøn coõi An Ba Nha daãn ñeán Hy Laïp. Ñaàu naêm 1944, toå chöùc LNC bò thaûm baïi lôùn lao. Löïc löôïng CS voõ trang cuûa Hoxha bò quaân Ñöùc bao vaây chaët cheõ. Rieâng caù nhaân Hoxha ñaõ may maén ñöôïc moät ñôn vò khaùng chieán cuûa Mehmet Shehu cöùu thoaùt kòp thôøi. Ñöôïc bieát Mehmet Shehu luùc baáy giôø laø moät laõnh tuï anh huøng cuûa giaûi phoùng quaân An Ba Nha, hoaït ñoäng raát hieäu quaû trong coâng cuoäc chieán ñaáu choáng Ñöùc quoác xaõ. Nhöng löïc löôïng LNC cuûa CS An Ba Nha vaãn ñöôïc Tito yeåm trôï maïnh meõ, laïi theâm ñöôïc chính phuû Anh tieáp teá quaân duïng, vaø cung caáp voõ khí doài daøo. Luùc baáy giôø Anh Quoác thi haønh chính saùch yeåm trôï cho löïc löôïng coäng saûn LNC ñeå choáng laïi toå chöùc BK cuûa daân An Ba Nha, cuõng nhö ñaõ yeåm trôï cho Tito, moät laõnh tuï CS, ñeå choáng laïi toå chöùc Cetniks cuûa cöïu quoác vöông Mihajlovic vaäy!

Thöïc ra, luùc ñoù, ngöôøi Anh ñaõ khoâng am töôøng söï khaùc bieät teá nhò giöõa hai toå chöùc BK cuûa An Ba Nha vôùi toå chöùc Cetniks cuûa Nam Tö. Trong khi toå chöùc Cetniks cuûa Nam Tö ñaõ hôïp taùc vôùi quaân phaùt xít YÙ vaø quoác xaõ Ñöùc ñeå choáng laïi hieåm hoïa CS do Tito röôùc vaøo, thì toå chöùc BK cuûa daân An Ba Nha hoaøn toaøn choáng laïi caû quaân YÙ laãn quaân Ñöùc. Neáu luùc baáy giôø ngöôøi Anh saùng suoát yeâm trôï cho löïc löôïng BK thì chaéc chaén phe quoác gia An Ba Nha ñaõ chieán thaéng Coäng Saûn deã daøng. Duø vaäy, ta cuõng coøn phaûi keå ñeán moät yeáu toá quan troïng khaùc ñaõ aûnh höôûng maïnh meõ vaøo soá phaän daân toäc An Ba Nha laø löïc löôïng quaân söï CS cuûa Tito ôû Nam Tö luùc baáy giôø ñaõ leân ñeán 150.000 tay suùng, ñeàu moät loøng yeåm trôï ñoàng chí Hoxha, vaø quyeát taâm ñöa ñaûng CS cuûa Hoxha leân ngoâi vò caàm quyeàn ôû An Ba Nha.

Ñeán khoaûng giöõa naêm 1944, quaân Ñöùc quoác xaõ baét ñaàu ruùt khoûi vuøng Ba Nhó Caùn, cuoäc noäi chieán Quoác- Coäng ôû An Ba Nha cuõng boäc phaùt toaøn boä caùch döõ doäi. Hai phe : LNC cuûa Coäng Saûn vaø phe BK choáng CS, goàm caùc löïc löôïng khaùng chieán quaân cuûa cöïu quoác vöông Zog, baét ñaàu taøn saùt laãn nhau trong tö theá soáng coøn , khoâng ñoäi trôøi chung!

Nhöng cuoái cuøng, vaøo khoaûng thaùng Taùm vaø thaùng Chín, naêm 1944, nhôø söï yeåm trôï quaân söï cuûa Tito, quaân CS An Ba Nha cuûa ñoàng chí Hoxha ñaõ chieám ñöôïc thuû ñoâ Tirane( sau naøy goïi laø: Tirana) cuøng moät löôït vôùi nhieàu thaønh phoá quan troïng khaùc, thaønh laäp neân cheá ñoä " daân chuû coäng hoøa", gioáng y heät nhö cuoäc chieán Quoác-Coäng ôû VN vaøo khoaûng caùc thaäp nieân 40-50 …

AN BA NHA DÖÔÙI CHEÁ ÑOÄ COÄNG SAÛN.

Nhôø söï yeåm trôï cuûa Tito, ñaûng CS An Ba Nha ñaõ chieám ñöôïc chính quyeàn, chaúng khaùc naøo caùc nöôùc Loã Ma Ní, Hung Gia Lôïi, vaø Ba Lan ñaõ nhôø Stalin maø naém ñöôïc quyeàn cai trò trong nöôùc. Nhöng taát caû ñeàu gaëp phaûi trôû ngaïi lôùn lao laø laøm theá naøo ñeå moät ñaûng ñoäc taøi nhoû beù, khoâng ñöôïc quaàn chuùng uûng hoä, coù theå thieát laäp noåi moät guoàng maùy cai trò. Luùc ñoù, naêm 1944, ñaûng CS An Ba Nha môùi coù khoaûng 2.000 ñaûng vieân, neân ñaûng naøy ñaõ phaûi baét chöôùc haønh ñoäng cuûa caùc nöôùc CS ñaøn anh khaùc, trong soá coù caû Hung Gia Lôïi vaø Ba Lan, baèng caùch vöøa duï doã vöøa cöôõng baùch caùc ñaûng phaùi khoâng CS khaùc tham gia vaøo moät chính phuû lieân hieäp, do ñaûng CS chæ ñaïo. Sau ñoù ñaûng CS môùi laàn hoài ra tay thanh tröøng caùc phaàn töû ñoái laäp ngoan coá, khoâng chòu tuaân phuïc ñöôøng loái cuûa CS, ñoàng thôøi haêm doïa, neáu tieáp tuïc choáng ñoái maïnh seõ nhôø löïc löôïng CS quoác teá can thieäp. Rieâng tröôøng hôïp CS An Ba Nha chaúng nhöõng ñaõ coù saün caây duø CS Nam Tö laïi coøn theâm con " ngaùo oäp" Nga Soâ vaø Stalin ñöùng sau löng ngaàm baûo trôï quyeàn cai trò trong nöôùc.

Nhöng An Ba Nha laïi khoâng gioáng nhöõng nöôùc CS Ñoâng Aâu khaùc, khoâng chòu ñoaøn keát xeáp haøng sau löng vò laõnh tuï ñaõ ñöôïc Moskova uûng hoä maïnh meõ.

Trong suoát thôøi kyø chieán tranh giaûi phoùng, An Ban Nha ñaõ khoâng coù moät laõnh tuï naøo ñeán Moskova löu vong, do ñoù ñieän Caåm Linh ñaõ khoâng coù caùn boä laõnh ñaïo An Ba Nha naøo ñuû tin caäy cuûa Nga. Maët khaùc, Hoàng Quaân Nga laïi chöa töøng ñaët chaân leân vuøng ñaát naøy bao giôø. Bôûi theá aûnh höôûng cuûa Tito ñaõ bao truøm treân toaøn theå laõnh thoå vaø sinh hoaït chính trò cuûaAn Ba Nha töø ñaàu. Söï phaân hoùa, chia reõ trong noäi boä guoàng maùy laõnh ñaïo cao caáp ôû An Ba Nha moät phaàn do tranh chaáp caù nhaân, phaàn khaùc do möùc ñoä thaân Tito hay Stalin nhieàu hoaëc ít maø ra. Ngoaøi ra coøn phaûi keå ñeán söï phaân hoùa giöõa giai caáp" coâng nhaân" vôùi thaønh phaàn " trí thöùc" trong noäi boä caùc laõnh tuï ñaûng. Toång bí thö ñaûng Enver Hoxha voán thuoäc thaønh phaàn " trí thöùc" ñaõ töøng du hoïc ôû Phaùp, toát nghieäp ñaïi hoïc Montpellier, dó nhieân ñaõ coù tö töôûng thaân Phaùp vaø ngöôõng moä De Gaulle.Ngoaøi ra, Hoxha coøn duy trì moái lieân heä toát ñeïp vôùi YÙ Ñaïi Lôïi. Vì theá Hoxha ñaõ bò caùc ñoái thuû chính trò thuoäc phe voâ saûn , giaùo ñieàu trong ñaûng CS An Ba Nha toá caùo laø phaàn töû thaân Taây phöông. Laõnh tuï cuûa phe voâ saûn giaùo ñieàu trong ñaûng CS An Ba Nha laø toång tröôûng Noäi Vuï Koci Xoxe ( hay coøn goïi laø: Kochi Dzodze ) ñöôïc ñaûng CS Nam Tö yeåm trôï. Xoxe lieàn ñeà ra chieán dòch thanh tröøng nhöõng phaàn töû " trí thöùc " trong ñaûng, ñoàng thôøi keâu goïi moät cuoäc noåi daäy trong ñaûng nhaèm tieâu dieät caùc phaàn töû thaân Phaùt Xít, taøn dö cuûa boïn baûo hoaøng phong kieán, boïn chuû tröông daân chuû töï do, vaø boïn boä laïc ly khai v.v…Trong suoát thôøi gian 5 naêm, töø 1945 ñeán 1948, cuoäc tranh chaáp quyeàn löïc vôùi nhöõng aâm möu thanh tröøng laãn nhau giöõa hai phe ñaõ dieãn ra voâ cuøng gay gaét.

Trong khi hai con cöøu An Ba Nha ñang huùc nhau, con choù soùi Tito ñaõ ngoài chöïc saün vôùi aâm möu thoân tính An Ba Nha, ñeå saùt nhaäp vaøo laõnh thoå lieân bang Nam Tö Laïp Phu laøm moät tieåu bang thöù Baûy. Ñoù laø soá phaän cay ñaéng cuûa nhöõng ngöôøi quoác gia An Ba Nha, ñaõ daán thaân ñaáu tranh suoát nöûa theá kyû ñeå daønh ñoäc laäp cho ñaát nöôùc , giôø ñaây laïi bò rôi vaøo tay boïn CS quoác teá giaû traù.

Boãng nhieân, moät hoâm ngöôøi daân An Ba Nha thaáy caùc löïc löôïng quaân söï vaø caùc chuyeân gia daân söï ngöôøi Serbs ôû Nam Tö aøo aït traøn vaøo laõnh thoå An Ba Nha, chia nhau chieám giöõa taát caû caùc ñòa vò ñieàu haønh töø lôùn tôùi nhoû, thuoäc ñuû moïi laõnh vöïc trong guoàng maùy coâng quyeàn. Toaøn boä ñaûng vieân CS An Ba Nha ñeàu bò ngöôøi Serbs gaït ra rìa cho ñoùng vai troø buø nhìn, vaø daân chuùng An Ba Nha bò ngöôøi Serbs ñoái xöû nhö toâi moïi . Haønh ñoäng naøy chaúng khaùc naøo Nga Soâ ñoái vôùi caùc nöôùc chö haàu Loã Ma Ní vaø Ba Lan. Ñeán naêm 1947, ñaûng CS buø nhìn An Ba Nha laïi coøn phaûi kyù thoûa öôùc, chaáp nhaän cho hai sö ñoaøn quaân CS Nam Tö vaøo ñoùng trong laõnh thoå An Ba Nha. Trong khi ñoù, Stalin ngoài trong ñieän Caåm Linh, töø ñaèng xa, nhöng vaãn chaêm chuù theo cuïc dieän chính trò bieán chuyeån ôû An Ba Nha.

Töø ñoù soá phaän cuûa An Ba Nha laïi rôi vaøo giöõa goïng keàm cuûa hai nöôùc CS ñaøn anh baïo taøn nhaát theá giôùi laø Nga Soâ vaø Nam Tö. Nhöng Stalin chæ ñaëc bieät chuyeân chuù ñeán nhöõng nöôùc CS chö haàu naøo ñem laïi cho Nga Soâ nhöõng ñaëc lôïi hieám quí nhaát maø thoâi. Naêm 1947, khi ñaïi hoäi quoác teá CS nhoùm hoïp, Nga Soâ ñaõ boû rôi ñaûng CS An Ba Nha, khoâng môøi tham döï, vì Nga Soâ thöøa bieát döôùi aùp löïc maïnh meõ cuûa Nam Tö, ñaûng CS An Ba Nha seõ ñöùng veà phe Nam Tö. Neân nhôù luùc baáy giôø cuoäc ñoái ñaàu giöõa Tito vaø Stalin ñang dieãn ra raát quyeát lieät.

Ñeán thaùng Gieâng naêm 1948, moät phaùi ñoaøn CS Nam Tö ñeán Moskova ñeå thaûo luaän veà caùc vaán ñeà lieân quan ñeán An Ba Nha. Phaùi ñoaøn naøy do Milovan Djilas höôùng daãn. Trong taùc phaåm " Conversations with Stalin" ( xuaát baûn naêm 1962) , Milovan Djilas ñaõ töôøng thuaät veà phöông caùch, haønh vi vaø ngoân ngöõ thaûo luaän cuûa Stalin veà vaán ñeà An Ba Nha ñaïi khaùi nhö sau:

- " Toâi coøn chöa heát ngaïc nhieân, Stalin ñaõ noùi:" Chuùng toâi khoâng quan taâm ñaëc bieät gì ñeán vaán ñeà An Ba Nha. Chuùng toâi ñoàng yù ñeå cho Nam Tö ñöôïc nuoát chöûng nöôùc An Ba Nha ñaáy !"

Noùi nhö theá ñoàng thôøi, Stalin coøn chuïm baøn tay phaûi laïi, roài ñöa leân mieäng, laøm ra boä nhö nuoát chöûng laáy. Toâi kinh ngaïc ñeán laëng ngöôøi ñi tröôùc haønh ñoäng dieãn taû haønh vi nuoát chöûng ñoù cuûa Stalin. Nhöng toâi khoâng bieát ñöôïc veû maët cuûa toâi luùc baáy giôø ra sao, vì luùc ñoù toâi ñang coá pha troø vaø coi chuyeän ñoù nhö moät thoùi quen bieåu loä thoâ baïo thaùi ñoä quyeát lieät cuûa Stalin. Toâi giaûi thích theâm laàn nöõa:" Ñaây khoâng phaûi laø vaán ñeà nuoát chöûng , maø chæ laø moät söï thoáng nhaát!"

Boãng Molotov noùi chen vaøo:"Nhöng ñoù laø haønh ñoäng nuoát chöûng roài chöù coøn gì nöõa!"ø

Stalin laïi noùi theâm, vaø vaãn vôùi ñieäu boä ñaëc bieät cuûa oâng ta:" Phaûi, ñuùng roài. Nuoát chöûng ! Nhöng chuùng toâi ñoàng yù vôùi caùc oâng laø: caùc oâng neân nuoát chöûng An Ba Nha caøng sôùm chöøng naøo caøng toát chöøng ñoù !".

Hoâm sau, ñem quaùn chieáu tinh thaàn cuoäc ñaøm thoaïi naøy vaøo nhöõng söï kieän dieãn bieán keá tieáp, Milovan Djilas ñi ñeán nhaän ñònh cho raèng coù theå Stalin ñang caøi moät caùi baãy cho Nam Tö vöôùng vaøo. Stalin seõ ñeå cho Nam Tö nuoát chöûng An Ba Nha, roài môùi xua quaân nhaûy vaøo can thieäp, vôùi danh nghóa chính ñaùng : ñeå cöùu naïn nhaân bò xaâm laêng. Quaû nhieân, hai thaùng sau, Stalin tung ra moät chieán dòch töøng loaït tuyeân truyeàn taán coâng nhuïc maï Tito, toá caùo Tito vaø ñaûng CS Nam Tö ñaõ ñi sai ñöôøng loái chuû nghóa Leninisme. Ñeán thaùng Saùu, ñaûng CS Nam Tö bò truïc xuaát ra khoûi khoái CS quoác teá !

Ñaây laø cô hoäi mong chôø cuûa Hoxha. OÂng ta laäp töùc chuïp thôøi cô, höôûng öùng lôøi toá giaùc Tito ñi sai ñöôøng loái chuû nghóa Leninisme cuûa Nga Soâ, tuyeân boá ñoaïn giao vôùi Nam Tö , ñoàng thôøi ra lònh cho taát caû caùc ñôn vò quaân ñoäi Serbs vaø coá vaán daân söï phaûi cuoán goùi rôøi khoûi An Ba Nha trong voøng 72 tieáng ñoàng hoà. Ñoái vôùi Koci Xoxe, moät laõnh tuï CS An Ba Nha, theo phe Tito, baây giôø thaûm hoïa ñaõ baøy ra tröôùc maét. Nhöng Koci vaãn coá gaéng töï cöùu mình baèng caùch nöông theo chieàu gioù, cuõng trôû maët toá giaùc haønh ñoäng " traät ñöôøng raày " cuûa Tito, vaø keâu gaøo thanh loïc nhöõng phaàn töû thaân Tito trong ñaûng. Nhöng raát tieác , quaù treã! Baây giôø Hoxha ñaõ chieám ñöôïc troïn veïn tín nhieäm cuûa Nga Soâ roài, neân haønh ñoäng trôû côø cuûa Koci khoâng coøn hieäu löïc gì nöõa. Veà phaàn Tito, chính baûn thaân vaø ñòa vò cuûa Tito cuõng raát mong manh , töông lai khoâng coù gì baûo ñaûm,. Vì theá neân Tito ñaõ khoâng daùm tröïc tieáp can thieäp vaøo noäi boä cuûa An Ba Nha. Chæ sôï Stalin seõ möôïn côù ñoù ñeå xua quaân xaâm chieám Nam Tö.Ñeán thaùng Chín , 1948, Koci Xoxe bò cöôõng baùch töø chöùc boä tröôûng Noäi Vuï. Ngöôøi leân keá nhieäm laø Mehmet Shehu. Ñeán muøa xuaân naêm sau, Koci xoxe cuøng vôùi moät soá ñaûng vieân cao caáp khaùc bò thanh tröøng. Ñeán thaùng Naêm , taát caû ñeàu bò bí maät keát toäi. Koci Xoxe bò xöû baén. Coøn caùc ñoàng chí khaùc ñeàu bò boû tuø chung thaân.

Töø ñaây, Hoxha ñöôïc dòp raûnh tay tuøy tieän thöïc thi chính saùch cai trò ñoäc taøi saét maùu theo chuû tröông, ñöôøng loái cuûa caù nhaân oâng ta, gioáng y heät nhö Stalin, cho ñeán ngaøy oâng ta qua ñôøi vaøo naêm 1985.Nhöõng cuoäc thanh tröøng noäi boä coù ñònh kyø cuûa Hoxha dieãn ra suoát moät thôøi gian daøi haèng nhieàu naêm. Chính saùch cai trò vaø ñöôøng loái kinh teá hoaøn toaøn raäp khuoân theo maãu möïc cuûa Nga Soâ. Taát caû moïi hình thöùc tín ngöôõng trong nöôùc ñeàu bò trieät haï. Nhieàu nhaø tu haønh ñaõ bò ñaøn aùp khaéc nghieät, bò giam caàm hoaëc bò thuû tieâu. Naêm 1967, taát caû moïi giaùo ñöôøng Chính Thoáng giaùo , keå caû caùc Mosqueù Hoài Giaùo ñeàu bò trieät haï. Töø ñoù nöôùc An Ba Nha töï xöng laø moät quoác gia voâ thaàn ñaàu tieân vaø duy nhaát treân theá giôùi. Toaøn boä ñieàn thoå trong nöôùc ñeàu bò taäp trung, taøi saûn caù nhaân bò tieâu dieät. Nhöõng bieän phaùp tröøng trò naëng neà ñoái vôùi nhöõng toäi loãi hoang töôûng, do giôùi laõnh ñaïo ñuû moïi caáp giaùng xuoáng ñaàu ngöôøi daân voâ toäi vaï, chæ nhaém muïc ñích baét toaøn daân phaûi khuaát phuïc voâ ñieàu kieän. Ñeán naêm 1950, ñaûng CS An Ba Nha cuõng baøy troø toång tuyeån cöû, vôùi keát quaû 99.43 phaàn traêm cöû tri ñi baàu, ñaûng CS An Ba Nha vaø caùc toå chöùc veä tinh cuûa CS ñaõ thaéng cöû vôùi tyû soá 99.18 phaàn traêm.

Ñeán naêm 1947, muoán laät ñoå Hoxha, chính phuû Anh xöû duïng nhoùm baûo hoaøng cuûa vua Zog coøn soùt laïi trong vuøng Mati , thuoäc mieàn Ñoâng An Ba Nha, ñeå phaùt ñoäng chieán tranh du kích. Moät soá ngöôøi An Ba Nha löu vong ñöôïc caùc chuyeân gia ngöôøi Anh huaán luyeän chieán thuaät du kích , roài cho nhaûy duø xuoáng Mati. Nhöng khoâng ngôø taâm lyù quaàn chuùng An Ba Nha giôø ñaây ñaõ thay ñoåi, moïi ngöôøi ñeàu moûi meät, khoâng coøn ai muoán thaáy caûnh noäi chieán dieãn ra laàn nöõa, vaû chaêng chính saùch taäp theå hoùa ruoäng ñaát cuûa Hoxha chöa khieán cho ngöôøi daân baát maõn, neân nhöõng du kích quaân naøy vöøa ñaët chaân xuoáng ñaát ñaõ bò "daøn chaøo" taøn baïo, baèng suùng ñaïn!

Naêm 1948 vaø 1949, sau khi Tito ñaõ ñoïan tuyeät vôùi Stalin roài, cô quan trung öông tình baùo Hoa Kyø , CIA, laïi hôïp taùc vôùi ngöôøi Anh, thöïc hieän moät laàn nöõa aâm möu duøng du kích chieán ñeå laät ñoå Hoxha. Luùc naøy cô quan CIA cuûa Hoa Kyø cuõng nuoâi tham voïng khích ñoäng nhöõng cuoäc noåi loaïn , choáng Nga Soâ trong noäi boä caùc quoác gia Ñoâng AÂu . Cô quan CIA Hoa Kyø ñaõ ngaàm yeåm trôï caùc toå chöùc du kích noåi leân hoaït ñoäng choáng CS ôû Ba Lan, Loã Ma Ní, U Khan ( Ukraine) , vaø ba tieåu quoác vuøng Ban Tích.

Cô quan CIA Hoa Kyø tin töôûng laïc quan raèng , neáu du kích An Ba Nha thaønh coâng trong vieäc laät ñoå Hoxha, thì seõ khieán cho ngoïn löûa noäi loaïn trong caùc nöôùc Ñoâng Aâu deã daøng buøng leân maïnh meõ hôn.Vì theá CIA Hoa Kyø ñaõ thaønh laäp neân moät toå chöùc goïi laø " UÛy Ban Giaûi Phoùng An Ba Nha( Committe of Free Albaninans), ñoàng thôøi tuyeån duïng chieán só trong soá nhöõng ngöôøi An Ba Nha taïm truù ôû caùc traïi tò naïn Aâu Chaâu, roài ñöa ñeán ñaûo Cyprus, ñeå huaán luyeän vaø trang bò duïng cuï thieát yeáu. Trong khoaûng thôøi gian töø 1950 ñeán 1953, ñoaøn quaân du kích naøy, goàm khoaûng 300 chieán só, ñöôïc ñaët döôùi söï chæ huy cuûa moät vieân cöïu só quan trong ñoaøn caän veä cuûa hoaøng ñeá Zog, ñaõ chia nhau thaâm nhaäp laõnh thoå An Ba Nha baèng hai caùch : nhaûy duø xuoáng ñaát lieàn hay ñoå boä leân bôø bieån. Nhöng khoâng ngôø tin töùc bò tieát loä, coâng an An Ba Nha ñaõ phuïc saün taïi ñòa ñieåm ñoå quaân. Taát caû caùc du kích quaân do CIA Myõ ñöa veà ñeàu bò toùm troïn oå. Moät soá bò baén cheát ngay taïi choã. Moät soá khaùc bò baét giam, tra taán cöïc hình , roài ñem ra toøa xöû toäi. Cuoái cuøng,khoâng moät ai thoaùt khoûi baûn aùn töû hình. Thaønh tích tieâu dieät goïn löïc löôïng khaùng chieán quaân cuûa An Ba Nha phaàn lôùn ñeàu do coâng traïng cuûa Kim Philby, luùc ñoù ñang laø moät nhaân vieân giaùn ñieäp thöôïng thaëng cuûa Nga caøi trong cô quan tình baùo British Secret Intelligence Service( SIS) cuûa Anh. Kim Philby laø moät trong soá nhöõng ngöôøi ñaëc traùch chieán dòch ngay töø giaây phuùt ñaàu tieân. Ñeán naêm 1940, ngöôøi ñieäp vieân naøy ñaõ ñöôïc boå nhieäm sang Hoa Thònh Ñoán, giöõ nhieäm vuï lieân laïc giöõa SIS cuûa chính phuû hoaøng gia Anh Quoác vôùi CIA cuûa chính phuû Hoa Kyø.

Töø naêm 1948, sau khi aâm möu cuûa hai cô quan tình baùo SIS cuûa anh, vaø CIA cuûa HK bò thaûm baïi chính saùch ñoái ngoaïi cuûa ñaûng CS An Ba Nha ngaøy caøng trôû neân cöùng raén hôn. Ngay khi ñeä nhò theá chieán buøng noå An Ba Nha, cuõng nhö Nam Tö, ñaõ quay sang choáng Taây Phöông. Vì theá trong suoát thôøi gian chieán tranh Aâu Chaâu, hai chính phuû Anh - Myõ khoâng heà coâng nhaän neàn ñoäc laäp cuûa An Ba Nha. Töø ñoù cuõng khoâng coù moät nöôùc naøo thieát laäp bang giao vôùi An Ba Nha nöõa.

Sau naøy giöõa An Ba Nha vaø Anh Quoác coøn xaûy ra nhieàu cuoäc tranh caõi ngoaïi giao voâ cuøng gay gaét. Ngaøy 22.10.1946, hai chieác khu truïc haïm tieán vaøo vuøng vònh Corfu ñaõ bò An Ba Nha thaû mìn ñaùnh ñaém, gaây töû thöông cho 40 binh só trong thuûy thuû ñoaøn.( Ghi chuù theâm: Corfu laø moät hoøn ñaûo cuûa Hy Laïp, trong vònh bieån Adriatic,naèm ñoái dieän vôùi bieân giôùi giöõa hai nöôùc Hy Laïp vaø An Ba Nha). Chính phuû Anh phaûn khaùng , yeâu caàu chính phuû An Ba Nha phaûi xin loãi vaø boài thöôøng. Nhöng An Ba Nha baùc khöôùc. Vì theá Anh Quoác ñaõ phaûi ñem noäi vuï ra kieän tröôùc toaøn aùn quoác teá La Haye, luùc ñoù môùi vöøa ñöôïc thaønh laäp. Ñaây laø vuï aùn ñaàu tieân cuûa toøa aùn quoác teá La Haye. Toøa xaùc ñònh An Ba Nha ñaõ duøng mìn ñaùnh ñaém hai chieác taøu cuûa Anh Quoác , neân phaûi boài thöôøng cho Anh Quoác moät ngaân khoaûn 830.000 Baûng Anh. Luùc ñoù, Anh Quoác ñang thuû ñaéc moät soá vaøng döï tröû cuûa YÙù Ñaïi Lôïi, trong ñoù goàm moät ngaân khoaûn daønh ñeå boài thöôøng chieán tranh cho An Ba Nha. Ngaân khoaûn aáy trò giaù khoaûng 40 trieäu Myõ Kim, haõy coøn naèm ôû Luaân Ñoân. Cho ñeán nay caùc cuoäc thaûo luaän giöõa hai quoác gia An Ba Nha vaø Anh Quoác veà vaán ñeà tieàn baïc vaø boài thöôøng vaãn chöa ngaõ nguõ.

Trong thôøi gian Tito vôùi Stalin chöûi bôùi nhau, giôùi laõnh ñaïo An Ba Nha khoâng khoûi lo sôï phaäp phoàng veà hieåm hoïa coù theå Nam Tö, Hy Laïp, hoaëc caùc nöôùc Taây phöông seõ tìm caùch giaûi phoùng An Ba Nha ra khoûi baøn tay cai trò cuûa ñaûng CS. Bôûi vì An Ba Nha laø moät quoác gia hoaøn toaøn coâ laäp trong vuøng bieån Adiratic, laïi khoâng coù moät yeáu toá chieán löôïc quan troïng naøo khieán cho Nga Soâ phaûi maát coâng baûo veä khi An Ba Nha thình lình bò taán coâng. Neân nhôù, töø laâu Hoxha ñaõ daønh haûi caûng Vlore cho CS Nga laøm caên cöù haûi quaân ñeå baûo veä cho An Ba Nha, nhöng vaãn khoâng duû ñeå cho Hoxha yeân taâm. Hoxha lo sôï quaân du kích do Anh – Myõ yeåm trôï seõ thình lình phaùt xuaát töø Nam Tö taán coâng vaøo laõnh thoå An Ba Nha, hieäp cuøng caùc löïc löôïng choáng ñoái trong nöôùc, ñeå laät ñoå chính phuû. Bò aùm aûnh tröôùc vieãn aûnh ñen toái ñoù, Hoxha vaø Shehu ñaõ cho xaây ñeán 100.000 coâng söï beâ toâng nhoû ôû nhöõng nôi hieåm yeáu khaép nöôùc, ñeå phoøng ngöøa cuoäc taán coâng.

Ñeán naêm 1950, khi hieän töôïng tai hoïa ñaõ qua, Hoxha môùi yeân taâm tieáp tuïc cuûng coá ngoâi vò moäng öôùc cuûa ñôøi mình.

HOAØN TOAØN COÂ LAÄP.

Naêm 1948, An Ba Nha ñoaïn giao vôùi Nam Tö. Ñeán naêm 1955, thaáy Khrushchev taùi laäp lieân heä ngoaïi giao toát ñeïp vôùi Tito, Hoxha caûm thaáy lo ngaïi cho ñòa vò cuûa mình. Nhöng khoâng ñaày moät naêm sau, 1956, vì cuoäc xaâm laêng Hung Gia Lôïi, Nga Soâ vaø Nam Tö laïi baát hoøa nhö xöa, vaø Nga Soâ cam keát seõ tieáp tuïc baûo veä An Ba Nha, khieán cho Hoxha phaán khôûi tinh thaàn trôû laïi.

Ñeán nhöõng naêm keá tieáp, khi Khrushchev theo ñuoåi chính saùch hoøa hoaõn ( deùtente ) vôùi khoái Taây phöông ( bò giaùn ñoaïn moät thôøi gian ngaén vì vuï vònh Con Heo ôû Cuba), Hoxha laïi caûm thaáy ñòa vò cuûa mình bò ñe doïa naëng neà hôn nöõa. Vaøo naêm 1961, nhaân dòp raïn nöùt giöõa Trung Coäng vaø Nga Soâ, Hoxha lieàn ñoaïn giao vôùi Nga Soâ, ñoùng cöûa caên cöù haûi quaân Vlore ( Valona), vaø truïc xuaát löïc löôïng quaân söï cuûa Nga ra khoûi nôi ñaây. Ñeán naêm 1968, sau khi Nga Soâ xua quaân vaøo Tieäp Khaéc, Hoxha lieàn phaûn ñoái gioáng nhö Nicolae Ceausescu cuûa Loã Ma Ní, baèng caùch ruùt chaân ra khoûi khoái Warsaw.

Khi Brezhnev leân caàm quyeàn ôû Nga Soâ, theo ñuoåi chính saùch baøi xích caùc nöôùc CS chuû tröông ñoäc laäp. Nöôùc An Ba Nha vaãn toû ra trung thaønh vôùi chuû thuyeát Stalinisme. Ngay giöõa trung taâm thuû ñoâ Tirana haõy coøn söøng söõng böùc töôïng chaân dung khoång loà cuûa Stalin, vaø caùc haõng xöôûng , caùc thaønh phoá, laøng maïc xa xoâi nhieàu nôi haõy coøn mang teân cuûa Stalin.

Luùc naøy An Ba Nha ñang nuùp boùng Trung Coäng, troâng caäy vaøo söï baûo veä cuûa cuûa ñaûng CS Taøu, neân cuõng baét chöôùc Taøu phoùng ra cuoäc " caùch maïng vaên hoùa". Ñeán naêm 1972, khi toång thoáng Nixon cuûa Hoa Kyø sang Trung Coäng vieáng thaêm Mao Traïch Ñoâng, Hoxha ñaâm ra nghi ngôø ñöôøng loái CS giaùo ñieàu cuûa Trung Coäng. Ñoái vôùi ñaûng CS An Ba Nha haønh ñoäng thaân thieän cuûa Mao, moät laõnh tuï caùch maïng toaøn caàu baét tay thaân thieän vôùi moät tay ñaàu xoû theá giôùi tö baûn laø caû moät söï sæ nhuïc. Phaûi chaêng Mao Traïch Ñoâng cuõng ñang bò bieán chaát trôû thaønh phaàn töû " xeùt laïi"?

Trong soá caùc quoác gia coù teân treân baûn ñoà luïc ñòa Aâu Chaâu, An Ba Nha laø moät nöôùc ñoäc nhaát ñaõ khoâng tham gia hoäi nghò Helsinki naêm 1975. Hoäi nghò naøy goàm ñuû caùc nöôùc theo CS vaø tö baûn, ñaõ thoûa hieäp coäng taùc vôùi nhau trong caùc laõnh vöïc an ninh, kinh teá, khoa hoïc ,kyõ thuaät vaø caû veà caùc vaán ñeà nhaân quyeàn nöõa. Ít laâu sau khi Mao Traïch Ñoâng qua ñôøi vaø nhoùm " töù nhaân bang" cuûa Giang Thanh ñaõ bò thanh tröøng, An Ba Nha cuõng chaám döùt lieân heä luoân vôùi Trung Coäng, nhöng vaãn coøn giöõ lieân laïc ngoaïi giao, vaø vaãn ñeå cho toøa ñaïi söù Trung Coäng ôû Tirana hoaït ñoäng nhö thöôøng. Luùc naøy Hoxha cuõng toá caùo vaø coâng kích Ñaëng Tieåu Bình baèng nhöõng lôøi leõ gay gaét chaúng keùm gì vôùi caùc laõnh tuï nga Soâ vaø Nam Tö tröôùc ñoù. Nhaân khi Tito ñeán vieáng thaêm Baéc Kinh, Hoxha coøn coâng kích Tito ñaëc bieät haêng say hôn nöõa.

Trong khoaûng thôøi gian giöõa thaäp nieân 70, nöôùc An Ba Nha ñaõ chìm saâu trong coâ laäp vôùi theá giôùi beân ngoaøi veà moïi maët. Ngöôïc laïi, cuõng chaúng nöôùc naøo theøm ñoaùi hoaøi ñeán An Ba Nha. Caùc nöôùc treân theá giôùi ñaõ boû queân luoân daân toäc An Ba Nha ngheøo khoå, chaäm tieán, soáng heo huùt giöõa vuøng röøng nuùi chaäp chuøng vaây quanh hoï. Thaäm chí vaøo khoaûng naêm 1961, khi Hoxha toû ra khieâu khích , thaùch ñoá Nga Soâ, Khrushchev vaãn khoâng theøm baän taâm ñoái phoù. Vì nhaän thaáy caùi nöôùc nhoû beù naøy chaúng coù gì ñaùng ñeå theøm khaùt. Ngöôïc laïi, tröôùc ñoù 5 naêm, Hung Gia Lôïi chæ caàn khaùc yù moät chuùt ñaõ bò Nga Soâ ra tay tröøng trò naëng neà , baèng chieán xa ñaïi phaùo ngay.

Bôûi An Ba Nha ñaõ ruùt vaøo con ñöôøng töï coâ laäp, neân cuõng khoâng chaáp nhaän hôïp taùc phaùt trieån kinh teá song song vôùi ngoaïi quoác. Ñaûng CS An Ba Nha ñaõ dìm daân chuùng trong caûnh ngheøo khoå. Nhöng ñeå deã beà cai trò, chính phuû chuû tröông chính saùch ngu daân, caám tieät khoâng cho daân chuùng tieáp xuùc vôùi theá giôùi beân ngoaøi. Taát caû nhöõng gì môùi meû xaûy ra beân ngoaøi bieân giôùi nöôùc An Ba Nha, daân chuùng ñeàu muø tòt. Chính phuû ra lònh caám tuyeät ñoái xuaát ngoaïi du lòch. Ñoàng thôøi cuõng khoâng cho baát cöù moät khaùch ngoaïi quoác naøo ñaët chaân leân laõnh thoå An Ba Nha. Ñeå löøa gaït daân chuùng vaø cho daân chuùng soáng trong aûo töôûng vieån voâng, Hoxha ñaõ baét chöôùc Nicolae Ceausescu cuûa Loã Ma Ní, taïo döïng leân nhöõng thaønh tích bieåu keát quaû saûn xuaát thaëng dö, maäu dòch phaùt trieån toät böïc , vôùi nhöõng baûn thoáng keâ kinh teá, taøi chính raát laïc quan. Baèng nhöõng thuû ñoaïn löøa bòp traéng trôïn vaø ñaøn aùp daân chuùng daõ man, nhaø laõnh tuï CS ñoäc taøi Hoxha ñaõ thaønh coâng hoaøn toaøn trong muïc tieâu nhaän chìm daân toäc An Ba Nha trong caûnh ngheøo khoå , coâ laäp trong suoát 45 naêm trôøi.

Ñoái vôùi chuû thuyeát " soáng chung hoøa bình " vaø ñöôøng loái " hoøa hoaõn" giöõa hai khoái CS vaø tö baûn, Hoxha vaãn khaêng khaêng choáng laïi. OÂng ta tin töôûng chaéc chaén tröôùc sau gì cuõng seõ phaûi xaûy ra moät cuoäc caùch maïng baèng voõ löïc cuõa taäp theå ñaïi ña soá quaàn chuùng bò aùp böùc treân theá giôùi, ñeå tieán tôùi xaây döïng daân chuû hoøan toaøn. Cuoäc chieán thaéng mieàn Nam cuûa quaân CS Baéc Vieät naêm 1975 caøng taêng cöôøng theâm nieàm tin saét ñaù cuûa Hoxha vaøo moät cuoäc caùch maïng baèng voõ löïc.

Moät ñoàng chí thaân caän vaø tín nhieäm nhaát cuûa Hoxha laø Mehmet Shehu. Nhaân vaät naøy laø moät trôï taù ñaéc löïc nhaát cuûa Hoxha keå töø thôøi noäi chieán Taây Ban Nha, voán chuû tröông giaùo ñieàu cöùng raén khoâng khaùc gì Hoxha, ñaõ ñöôïc phong laøm thuû töôùng kieâm toång tröôûng quoác phoøng töø naêm 1945. Hai nhaân vaät naøy ñaõ toû ra raát taâm ñaàu yù hieäp, coäng taùc vôùi nhau cöïc kyø chaët cheõ, vaø ñaõ cuøng nhau cai trò ñaát nöôùc An Ba Nha trong nhieàu naêm qua, boãng thình lình ñeán thaùng 12 naêm 1981, chính phuû An Ba Nha coâng boá baûn caùo giaùc Mehmet Shehu laø giaùn ñieäp ngoaïi bang, laøm " agent provocateur" cho Taây Phöông. Theá laø soá maïng cuûa Mehmet coi nhö ñaõ ñeán ngaøy taøn. Theo moät baûn baùo caùo Mehmet Shehu ñaõ bò moät ñoàng chí baén cheát trong moät cuoäc hoïp cuûa chính trò boä. Nhöng theo tin ñoàn, luùc baáy giôø Mehmet Shehu ñaõ toû ra muoán tranh giaønh quyeàn löïc vôùi Hoxha.

NHÖÕNG DAÁU HIEÄU LY KHAI.

Hoxha qua ñôøi vaøo naêm 1985 vaø Ramiz Alia leân keá vò. Trong khi ñoù baø goùa phuï cuûa Hoxha ñaûm traùch coâng taùc duy trì ngoïn ñuoác lyù töôûng soi ñöôøng daãn loái chính trò cho daân chuùng An Ba Nha, baûo ñaûm chính saùch ñoái noäi vaø ñoái ngoaïi cuûa An Ba Nha khoâng bò thay ñoåi, khoâng bò giao ñoäng. Thaäm chí maõi cho ñeán ngaøy böùc töôøng Baù Linh bò suïp ñoå vaøo naêm 1989, ñaùnh daáu söï caùo chung cuûa chuû thuyeát CS khaép Ñoâng Aâu, vaø sau khi hai ñaûng CS ñaøn anh nhö Nga Soâ vaø Nam Tö ñaõ phaûi giaûi theå , töø boû quyeàn haønh cai trò, ñaûng CS An Ba Nha vaãn coøn coá baùm laáy chính quyeàn baèng voõ löïc vaø chuû thuyeát. Töø laâu, ñaûng CS An Ba Nha ñaõ töï coâ laäp mình vaø choáng ñoái maïnh meõ boïn CS theo chuû nghóa " xeùt laïi " ( Revisionist ), neân baây giôø ñaõ khoâng khoûi luùng tuùng tröôùc tình theá môùi.

Baáy giôø caùc quan saùt vieân chính trò vaø baùo chí theá giôùi ñeàu ñaëc bieät quan taâm, ñaët caâu hoûi, khoâng bieát cheá ñoä CS An Ba Nha seõ coøn tieáp tuïc keùo daøi hôi thôû ñöôïc bao laâu nöõa?

Ñeå traû lôøi söï thaéc maéc ñoù, Alia ñaõ haønh ñoäng öông ngaïnh gioáng heät nhö nhaø ñoäc taøi CS Loã Ma Ní Nicolae Ceausescu, tuyeân boá chính theå CS ôû An Ba Nha seõ toàn taïi maõi maõi theo truyeàn thoáng coá höõu. Hôn theá nöõa, Alia coøn quay sang ñaëc bieät coâng kích chính phuû Nam Tö ñaõ aùp duïng chính aùch ñaøn aùp daân An Ba Nha trong tænh Kosovo. Nhöng thöïc ra luùc baáy giôø chính phuû CS An Ba Nha ñang gaëp raát nhieàu khoù khaên noäi taïi, quan troïng nhaát laø vaán ñeà nhaân khaåu ( demographie ). Trong thôøi gian thaäp nieân sau naøy, nöôùc An Ba Nha ñaõ coù moät tyû leä sinh saûn cao nhaát Aâu Chaâu. Theo hieán phaùp cuûa An Ba Nha, chính phuû coù traùch nhieäm baûo ñaûm coâng aên vieäc laøm cho moïi ngöôøi daân, neân haèng naêm phaûi lo kieám vieäc laøm cho khoaûng 70.000 thanh nieân nam, nöõ môùi ñeán tuoåi böôùc chaân vaøo ngöôõng cöûa cuoäc ñôøi. Trong khi ñoù, giaù caû caùc moùn kim loaïi nhö : ñoàng, crom vaø keàn …laø nhöõng saûn phaåm thieân nhieân chính yeáu cuûa An Ba Nha, laïi ñang bò xuoáng giaù theâ thaûm.

Thaùng 8 naêm 1989, caùc nöôùc CS Ñoâng Aâu bò co cuïm vaø suïp ñoå haøng loaït, khieán Alia khoâng khoûi lo ngaïi, môùi chòu ñöa ra ñeà nghò " daân chuû hoùa". Ñeán kyø ñaïi hoäi ñaûng vaøo thaùng Naêm , 1990, Alia môùi coâng boá moät soá caûi caùch chính trò quan troïng , nhö: cho pheùp daân An Ba Nha töø ñaây ñöôïc quyeàn xuaát ngoaïi, thaû loûng caùc hoaït ñoäng toân giaùo, vaø giaûi toûa moät vaøi bieän phaùp kinh teá , chaám döùt haønh ñoäng ñôn phöông aùp ñaët giaù caû thò tröôøng. Tuy nhieân nhöõng ñieàu coát yeáu khaùc cuûa chuû thuyeát CS giaùo ñieàu vaãn coøn tieáp tuïc duy trì.

Tröôùc ñoù khoâng laâu An Ba Nha ñaõ thieát laäp ngoaïi giao vôùi caùc nöôùc Aâu Chaâu nhö: Phaùp, Taây Ñöùc, YÙ Ñaïi Lôïi vaø Hy Laïp…Baây giôø Alia coâng khai tuyeân boá chính phuû An Ba Nha muoán phaùt trieån bang giao vôùi chính phuû Hoa Kyø vaø Nga Soâ .

Ñaây laø laàn ñaàu tieân sau 44 naêm, caùc nhaø ngoaïi giao An Ba Nha vaø Hoa Kyø ñaõ gaëp nhau taïi truï sôû Lieân Hieäp Quoác ôû Nöõu Öôùc. Luùc ñoù Alia môùi chaáp nhaän tham gia thoûa hieäp an ninh Aâu Chaâu ñaõ hình thaønh do ñaïi hoäi ôû Helsinki töø 15 naêm tröôùc. Luùc ñoù An Ba Nha ñaõ choáng ñoái kòch lieät, vaø nhaát ñònh khoâng chòu tham hoäi nghò naøy.