Keå töø ngaøy hoàng baøng laäp quoác cho ñeán nay, nöôùc Vieät Nam ñaõ coù gaàn naêm ngaøn naêm lòch söû (keå töø naêm Nhaâm Tuaát) 2879 tröôùc Thieân Chuùa), traûi qua möôøi taùm ñôøi vua Huøng Vöông cho ñeán caùc trieàu ñaïi Ngoâ, Ñinh, Leâ, Lyù Traàn, Nguyeãn,... nöôùc Vieät Nam ñaõ chòu bieát bao noãi thaêng traàm lòch söû cuûa caùc thôøi thònh trò vaø loaïn lac. Ñeå giöõ vöõng ñaát nöôùc, töï veä choáng ngoaïi xaâm töø phöông baéc vaø môû mang bôø coõi laán chieám veà phöông nam, toå tieân Vieät Nam cuõng ñaõ kheùo leùo phoái hôïp trong vieäc xöû "VAÊN" duøng "VOÕ", ñeå taïo neân ñöôïc moät daõy giang san caåm tuù nhö ngaøy hoâm nay. Do ñoù, ngöôøi xöa ñaõ coù caâu:

Qua hai caâu treân, chöùng toû raèng ngöôøi xöa chaúng nhöõng hoïc vaên maø coøn chuù troïng ñeán vieäc reøn luyeän voõ thuaät ñeå choáng giaëc, deïp loaïn, ngoõ haàu mang laïi thanh bình cho xöù sôû. Nhìn chung vaøo toaøn boä lòch sö tranh ñaáu cuûa daân toäc Vieät Nam, neàn voõ hoïc Vieät Nam ñaõ ñoùng moät vai troø raát quan troïng, trong vaän maïng thònh suy cuûa ñaát nöôùc. Bôûi vì, nhöõng vò anh huøng daân toäc, phaàn lôùn ñeàu xuaát thaân töø giôùi voõ hoïc, ñaõ tieân phong mang taøi thao löôïc voõ duõng vaø voõ trí ñeå goùp coâng vaøo cuoäc laäp quoác vaø kieán quoác. Do ñoù, ñeå tìm hieåu lòch söû voõ hoïc Vieät Nam, chuùng toâi xin ñöôïc caên cöù treân boái caûnh lòch söû vaø thöù töï thôøi gian, trong boä "Vieät Nam söû löôïc", cuûa hoïc giaû Traàn Troïng Kim laøm caên baûn, ñeå phaân chia lòch söû voõ hoïc Vieät Nam ra laøm boán thôøi kyø chính yeáu nhö sau: Thöôïng coå thôøi ñaïi, Baéc thuoäc thôøi ñaïi, Töï chuû thôøi ñaïi, vaø Caän kim thôøi ñaïi.

Caên cöù vaøo lòch söû tieán hoùa cuûa nhaân loaïi, voõ hoïc ñaõ coù moät nguoàn goác saâu xa trong quaù khöù, töø khi con ngöôøi coøn soáng trong caùc hang ñoäng, chæ bieát aên soáng thòt thuù röøng, caây coû, vaø söï sinh hoaït coøn quaù phoâi thai, rôøi raïc. Ñoù laø thôøi tieàn söû, theo caùc nhaø khaûo coå hoïc, thôøi tieàn söû ñöôïc chia ra laøm boán thôøi kyø chính: Thôøi cöïu thaïch (thôøi ñaù ñeõo), thôøi trung thaïch (thôøi ñaù maøi), vaø thôøi kim khí.

Trong thôøi cöïu thaïch (ñaù ñeõo), khôûi ñaàu vì baûn naêng sinh toàn, trong caûnh soáng choáng choïi vôùi thieân nhieân, maø con ngöôøi ñaõ bieát vaän duïng söùc maïnh lao ñoäng cuûa theå xaùc ñeå töï veä vaø tranh ñaáu vôùi caùc loaïi vaät soáng chung quanh mình. Töø ñoù, caùc ñoäng taùc vaø caùc duïng cuï thoâ sô duøng laøm khí giôùi, ñeå chieán ñaáu cuûa thôøi khai nguyeân ñaõ ñöôïc chôùm nôû. Maëc duø, trong thôøi tieàn söû con ngöôøi chöa bieát duøng chöõ vieát ñeå ghi cheùp laïi nhöõng bieán coá xaûy ra trong cuoäc soáng haøng ngaøy, nhöng caùc nhaø khaûo coå cuõng ñaõ tìm hieåu ñöôïc söï sinh hoaït cuûa nhaân loaïi vaøo thôøi xa xöa qua nhöõng di tích coøn ñeå laïi.

Rieâng taïi Vieät Nam, nhöõng di tích thuoäc vaøo thôøi cöïu thaïch (ñaù ñeõo) nhö caùc moùn binh khí: buùa, rìu, dao, naïo, duøi, caøo, ... laøm baèng loaïi ñaù ñeõo ñaõ ñöôïc caùc nhaø khaûo coå Vieät Nam tìm thaáy taïi caùc vuøng ñaát Thanh hoùa, Laïng Sôn, Vónh Phuù, thuoäc mieàn Baéc Vieät Nam. ÔÛ hang Thöôïng Phuù thuoäc mieàn Trung Vieät Nam, nhaø khaûo coå M. Colani ñaõ tìm thaáy ñöôïc nhöõng hình aûnh khaéc veõ treân vaùch ñaù, gioáng nhö moät ngöôøi thôï saên tay ñang caàm caây lao ñeå nhaém höôùng leân moät con chim ñang bay löôïn treân khoâng trung, trong khi ôû beân döôùi laø hình aûnh cuûa nhöõng chieác ñaàu thuù vaät coù söøng. Ngoaøi ra, xuyeân qua nhöõng böùc tranh hoïa treân da thuù röøng hoaëc ñöôïc khaéc treân nhöõng phieán ñaù ñöôïc löu tröõ taïi caùc vieän baûo taøng Vieät Nam, chuùng ta coøn nhaän thaáy ñöôïc hình aûnh cuûa nhöõng chieác thaïch coân trong thôøi ñaïi ñaù ñeõo. Vôùi nhöõng di tích vöøa keå treân cuõng ñaõ noùi leân ñöôïc moät phaàn naøo söï lieân quan ñeán khoa chieán ñaáu cuûa toå tieân Vieät Nam trong thôøi ñoù.

Ñeán thôøi ñaïi trung thaïch (ñaù maøi) con ngöôøi vaãn nhôø vaøo voõ coâng cuûa mình ñeå laøm phöông tieän möu sinh caên baûn cho caù nhaân vaø gia ñình, roài daàn daàn vôùi ñaø tieán boä bieát caùch troàng troït, nuoâi thuù vaät, con ngöôøi ñaõ taïo ñöôïc söï baûo ñaûm veà maët thöïc phaåm, roài söï sinh saûn gia taêng, con ngöôøi môùi baét ñaàu soáng ñònh cö, thaønh taäp ñoaøn döôùi hình thöùc boä laïc. Theo quan ñieåm cuûa caùc nhaø khaûo coå hoïc ñaõ ghi nhaän, ñaây laø thôøi kyø taân thaïch, con ngöôøi baét ñaàu bieát soáng taäp ñoaøn vaø coù chuùt ít soáng vaên minh, tieán boä laàn tôùi thôøi ñaïi kim khí.

Theo caùc söû gia vaø caùc nhaø khaûo coå hoïc Vieät Nam, vaøo ñôøi vua Huøng Vöông chính laø thôøi ñaïi kim khí cöïc thònh, toå tieân ngöôøi Laïc Vieät ñaït ñöôïc moät söï tieán boä lôùn lao veà phöông dieän kyõ thuaät vaø myõ thuaät. Toå tieân Vieät Nam ñaõ tìm ñöôïc caùc quaëng moû ñoàng, saét, ... vaø bieát caùch aùp duïng phöông phaùp luyeän kim (nhöõng kyõ thuaät pha cheá thaønh hôïp kim) ñeå saûn xuaát ra caùc duïng cuï vaø binh khí saét beùn nhö: rìu ñoàng, troáng ñoàng, ñoàng coân, thieát coân, dao, buùa, caøo baèng saét cho caùc vò Laïc töôùng vaø binh só duøng ñeå ñaùnh giaëc.

Trong nhöõng di tích ñaøo ñöôïc ôû caùc vuøng ñaát nuùi Vieät Nam, ngöôøi ta nhaän thaáy coù nhöõng moùn binh khí baèng kim loaïi raát laø myõ thuaät nhö rìu ñoàng vaø troáng ñoàng.

Rìu ñoàng laø moät duïng cuï ñeå chaët cheùm, vaø cuõng laø moät loaïi binhkhí duøng ñeå ñaùnh giaëc. Treân nhöõng rìu ñoàng naøy, phaàn lôùn ñeàu ñöôïc traïm troå hình kyû haø, hoaëc laø nhöõng hình aûnh sinh hoaït cuûa con ngöôøi thôøi ñoù. Nhöõng hình veõ thöôøng laø hình aûnh bôi thuyeàn, nhaûy muùa, saên baén thuù vaät, vaø nhöõng ñoäng taùc ñaáu voõ.

Troáng ñoàng laø moät loaïi nhaïc cuï duøng ñeå taïo ra nhöõng aâm thanh hoøa taáu trong nhöõng buoåi leã, ñaëc bieät trong thôøi vua Huøng Vöông ñaõ bieát duøng troáng ñoàng laøm moät loaïi binh khí baèng aâm thanh, ñeå khích ñoäng tinh thaàn töôùng só, cuõng nhö ra hieäu leänh cho binh só trong luùc ñaùnh nhau. Loaïi troáng ñoàng naøy ñaõ ñöôïc tìm thaáy raát nhieàu taïi caùc vuøng ñaát thuoäc caùc tænh mieàn Baéc Vieät Nam nhö Thanh Hoùa, Haø Ñoâng, Baéc Ninh, Cao baèng, Haø Nam, Haø Noäi, Hoøa Bình, Yeân Baùi, Haûi Döông, Ngheä An, ... Treân maët troáng ñoàng coù traïm veõ hình aûnh vaø söï sinh hoaït cuûa thôøi ñoù raát laø ñeïp ñeõ. Ñieàu naøy ñaõ chöùng toû ñöôïc tinh thaàn myõ thuaät cuûa toå tieân Vieät Nam ñaõ böôùc tieán raát cao xa.

Moät di tích khaùc maø hieän nay coøn löu laïi taïi tænh Phuùc Yeân (Baéc Vieät) ñoù laø thaønh Coå Loa, vôùi kieán truùc coå kính ñaày tính caùch quaân söï, voøng thaønh xoaén theo hình troân oác, vôùi söï boá trí raát thuaän lôïi cho vieäc phoøng thuû, choáng giaëc töø beân ngoaøi. Ñaây cuõng laø moät di tích ñaõ noùi leân ñöôïc moät khoa voõ hoïc quaân söï coù toå chöùc trong trieàu ñaïi An Döông Vöông (257 – 207 tröôùc Thieân Chuùa), vôùi naêm möôi naêm laøm vua, sau khi Thuïc Phaùn ñaõ ñaùnh baïi vua Huøng Vöông thöù 18 ñeå ñoåi tieân nöôùc töø Vaên Lang thaønh nöôùc AÂu Laïc.

Sau khi ñaùnh baïi ñöôïc vua An Döông Vöông, Trieäu Ñaø laø moät vò quan uùy ôû quaän Nam Haûi lieàn saùt nhaäp Nam Haûi vaøo nöôùc AÂu Laïc laäp thaønh moät nöôùc töï chuû, ñaët teân laø Nam Vieät, laøm vua ñöôïc naêm ñôøi. Ñeán naêm 111 tröôùc Thieân Chuùa, nhaø Haùn beân Taøu ñaùnh chieám nöôùc Nam Vieät roài ñoåi thaønh Giao Chæ Boä (Giao Chaâu) ñaët quan cai trò nhö caùc chaâu quaän cuûa nöôùc Trung Hoa.

Vaøo naêm 40 sau Thieân Chuùa, hai chò em Tröng Traéc vaø Tröng Nhò ngöôøi huyeän Yeân laêng, tænh Phuùc Yeân, ñaàu tieân caàm göôm côõi baïch töôïng, ñieàu khieån nghóa quaân ñaùnh ñuoåi quan quaân Thaùi Thuù Toâ Ñònh, vaø chieám ñöôïc saùu möôi laêm thaønh trì, roài hai baø leân laøm vua daønh quyeàn ñoäc laäp, giaûi phoùng nöôùc nhaø ra khoûi aùch ñoâ hoä cuûa ngöôøi Taøu ñöôïc ba naêm. Söï kieän naøy ñaõ vieát leân ñöôïc moät trang voõ söû oai huøng cho daân toäc Vieät Nam noùi chung, vaø cho nöõ giôùi Vieät Nam noùi rieâng.

Maõi ñeán naêm 248 sau Thieân Chuùa, noi göông hai baø Tröng, baø Trieäu AÅu, ngöôøi huyeän Noâng Coáng tænh Thanh Hoùa côõi baïch töông maëc aùo giaùp vaøng, cuøng vôùi moät ngaøn nghóa quaân ñöùng leân choáng vôùi quaân Thaùi Thuù Luïc Daän, caàm cöï moät thôøi gian ngaén, quaân cuûa baø choáng cöï khoâng laïi, baø ñaønh töï töû. Ñaây laø moät ñieåm son thöù hai cho nöõ giôùi trong lòch söû Vieät Nam.

Naêm 542, Lyù Boân, moät vò anh huøng daân toäc ñaõ ñöùng leân ñaùnh ñuoåi quaân Taøu ñeå laøm vua, döïng neân nghieäp nhaø Tieàn Lyù. Ñeán naêm 602, Lyù Phaät Töû thuoäc haäu Lyù Nam Ñeá vì theá yeáu neân xin haøng phuïc vua nhaø Tuøy. Keå töø ñoù, Giao Chaâu laïi leä thuoäc nöôùc Taøu laàn thöù ba. Maõi cho ñeán naêm 939 sau Thieân Chuùa, ngöôøi Vieät môùi daønh laïi ñöôïc quyeàn töï chuû.

Vaøo theá kyû thöù hai, song song vôùi vieäc du nhaäp caùc toân giaùo Phaät, Khoång, Laõo vaø Vieät Nam, ngaønh voõ hoïc töø AÁn Ñoä vaø Trung Hoa cuõng ñöôïc caùc vò thieàn sö, ñaïo só mang ñeán qua hai con ñöôøng thuûy vaø ñöôøng boä do hai caùch ñöôïc ghi nhaän nhö sau:

_ Do caùc ñaïo só Trung Hoa sang ñaát Giao Chaâu (Baéc Vieät Nam) ñeå laùnh naïn vì naêm 189 sau Thieân Chuùa, sau khi vua Haùn Linh Ñeá maát, nöôùc Trung Hoa coù nhieàu loaïn laïc. Nhaân cô hoäi naøy caùc vò ñaïo só ñaõ giôùi thieäu ñaïo Khoång vaø Laõo cuõng nhö caùc phöông phaùp theå duïc döôõng sinh, thoå naïp chaân khí (töùc laø caùch luyeän khí). Trong soá ñoù coù ngaøi Maâu Baùc (Meou-Po) raát tinh thoâng tam giaùo, veà sau ngaøi phaùt taâm theo Phaät giaùo.

_ Do caùc vò thieàn sö AÁn Ñoä sang ñaát Giao Chaâu (Baéc Vieät Nam) ñeå truyeàn baùo ñaïo Phaät, hoaëc coù moät soá gheù ngang qua Giao Chaâu, tröôùc khi sang Taøu vaøo theá kyû thöù ba. Trong soá caùc vò thieàn sö AÁn Ñoä ñöôïc ghi nhaän nhö Chí Cöông Löông (Tche-Kiang Leang), Khöông Taêng Hoäi (K'ang Seng Houei), Ma Ha kyø Vöïc (Marjivaka ha La Jivaka)... Vaøo naêm 247, vua Ngoâ Toân Quyeàn thaáy ngaøi Khöông Taêng Hoäi thi trieån nhieàu pheùp laï ñem loøng tín phuïc vaø xaây chuøa ôû thaønh Kieán Nghieäp (Nam Kinh baây giôø) ñeå ngaøi tu trì vaø giaûng daïy Phaät hoïc. Trong saùch "Cao Taêng Truyeän" coù ghi: "OÂng Ma Ha Kyø Vöïc goác ôû AÁn Ñoä, ñi du lòch caùc nöôùc, ñeán Founan theo ñöôøng Giao Chaâu vaø Quaûng Chaâu (baéc Vieät vaø Quaûng Ñoâng baây giôø), ñeán nôi naøo ngaøi cuõng laøm pheùp laï. Khi ñeán Töông Döông, ngaøi muoán qua ñoø nhöng ngöôøi laùi ñoø thaáy ngaøi quaàn aùo raùch röôùi khoâng cho xuoáng. Nhöng ñeán khi ñoø ngang caäp beán, moïi ngöôøi ñeàu laáy laøm laï vì thaáy ngaøi ñaõ ôû beân naøy soâng roài."

Vaøo thôøi kyø naøy, maëc duø voõ hoïc ñaõ ñöôïc mang ñeán do caùc vò thieàn sö, ñaïo só nhöng vaãn chöa ñöôïc phoå bieán saâu roäng trong daân gian.

Maõi ñeán naêm 580, vò thieàn sö Tì Ni Ña Löu Chi (Vinitaruci) töø Taây Truùc ñaõ chaùnh thöùc mang ñeán Vieät Nam ngaønh ñaïo thieàn toâng ñaàu tieân ôû nöôùc Vieät Nam, taïi chuøa Phaùp Vaân (nay thuoäc tænh Baéc Ninh), truyeàn ñöôïc 19 ñôøi (580 – 1216). Naêm 820, vò sö Trung Hoa laø ngaøi Voâ Ngoân Thoâng ñeán chuøa Kieán Sô (Baéc Ninh) laäp neân thieàn phaùi thöù hai, truyeàn ñöôïc 14 ñôøi (820 – 1221).

Keå töø ñoù, caùc moân voõ laâm coå truyeàn töø AÁn Ñoä cuõng nhö caùc moân Thieáu Laâm nam vaø Baéc phaùi cuûa ngaøi Boà Ñeà Ñaït Ma töø Trung Hoa baét ñaàu xuaát hieän taïi Vieät Nam.