Ñaïi Chuùng soá 67 - phaùt haønh ngaøy 15/2/2001

Trong soá naøy

Noùi ñeán baø Hillary Clinton laø noùi ñeán moät trong nhöõng ngöôøi phuï nöõ noåi tieáng nhaát theá giôùi. Khoâng nhöõng baø ñaõ laø ñeä nhaát phu nhaân cuûa nöôùc Hoa Kyø, maø naêm nay baø coøn laø vò ñeä nhaát phu nhaân ñaàu tieân ñaéc cöû vaøo Thöôïng nghò vieän. Vaø baø Hillary ñaõ ñöôïc chæ ñònh ñoïc dieãn vaên veà nhöõng vaán ñeà lieân quan tôùi nhaân quyeàn phuï nöõ trong caùc kyø Ñaïi hoäi Phuï nöõ Theá Giôùi taïi Beijing (1995) vaø taïi Lieân Hieäp Quoác (2000). Ñoàng thôøi cuõng nhö chuyeán vieáng thaêm Vieät Nam môùi ñaây baø ñaõ khoâng queân noùi vôùi ngöôøi Vieät Nam veà nhaân quyeàn phuï nöõ. Tröôùc tieân ta thöû tìm hieåu raát nhieàu caí 'nhaát' hôn caùc phuï nöõ khaùc.
Hillary sinh ngaøy 26 thaùng 10 naêm 1947, laø con gaùi lôùn cuûa oâng baø Hugh vaø Dorathy Rodham taïi Park Ridge, thuïc tæ hai ngöôøi em trai. Hillary laø ngöôøi con gaùi raát thoâng minh vaø ham hoaït ñoäng töø hoài nhoû. Leân ñaïi hoïc baø toát nghieäp vôùi haïng danh döï taïi caùc ñaïi hoïc Wellesley, Massachusetts vaø tröôøng luaät nhö Yale, New Haven, Connecticut. Sau khi ra tröôøng luaät, naêm 1973 Hillary ñaõ laø moät trong nhöõng luaät sö laõnh ñaïo, lo cho quó baûo veä treû em. Sau ñoù baø rôøi thuû ñoâ Washington tôùi Kansas. Nôi ñaây Hillary ñaõ gaëp vaø laäp gia ñình vôí oâng Bill Clinton vaøo naêm 1975. Hai oâng baø cuøng laø giaûng sö veà luaät taïi ñaïi hoïc Arkansas. Naêm 1980, coâ beù Chelsea ra ñôøi.
Cuoäc ñôøi cuaû baø Hillary Clinton cuõng coù nhieàu ñieàu cuoán "Hillary's choice" cuûa taùc giaû Gail Sheehy cho bieát baø Hillary coù moäng chính trò lôùn. Baø ñaõ coù ngöôøi tình tröôùc khi gaëp oâng Bill Clinton laø David Rupert, oâng nayø cuõng laø baïn cuøng lôùp vôùi oâng Bill Clinton. Hillary vaø David cuøng hoaït ñoäng trong ñaûng Coäng Hoøa trong thôøi gian hoïc ñaïi hoïc. Nhöng sau vaøi naêm quen bieát thaân thieát, Hillary nhaän thaáy David khoâng muoán ñi xa trong söï nghieäp chính trò neân sau nhieàu laàn tranh caõi hai ngöôøi chia tay nhau. Veà sau Hillary gaëp ngöôøi saùng giaù hôn laø Bill Clinton.
Trong cuoäc soáng laøm vôï cuaû thoáng ñoác ti nhaân Hoa Kyø, ngoaøi nhöõng vieäc bình thöôøng cuûa moät vò ñeä nhaát phu nhaân, baø Hillary ñaõ ñoái phoù vôùi raát nhieàu vaán ñeà khoù khaên maø ít coù phu nhaân naøo laøm noåi nhö nhöõng chuyeän tai tieáng cuûa caû hai oâng baø vaø rieâng oâng Bill Clinton nöõa.
Vôùi moät ngöôøi ñaøn baø coù yù chí maïnh meõ nhö baø Hillary, khi noùi veà nhaân quyeàn cuûa phuï nöõ chaéc chaén baø cuõng muoán coù hieäu quaû. Trong baøi dieãn vaên ñoïc trong Ñaïi Hoäi Phuï Nöõ Theá Giôí taïi Beijing vaøo naêm 1995, baø Hillary ñaõ nhaán maïnh "Nöõ quyeàn laø nhaân quyeàn vaø nhaân quyeàn laø nöõ quyeàn".
Nöõ quyeàn ôû ñaây hi cuûa ñaøn baø. Hieän nay treân theá giôùi coøn bieát bao nhieâu phuï nöõ bò kyø thò, hoaëc bò ñaøn oâng trong gia ñình ñaùnh ñaäp. Vì hoaøn caûnh ngheøo ñoùi, coù nhöõng phuï nöõ phaûi laøm noâ leä cho nhöõng ngöôøi giaøu coù, phaûi baùn thaân nuoâi mieäng... Ngay taïi Hoa Kyø, moät nöôùc ñöôïc coi laø vaên minh tieán boä nhaát theá giôùi maø theo thoáng keâ cho ta thaáy moïi naêm coù hôn 4 trieäu ñaøn baø bò ñaøn oâng trong gia ñình ñaùnh ñaäp. Vaø moïi naêm hôn 4.5 trieäu phuï nöõ laø naïn nhaân cuûa nhöõng ti aùc keå caû nhöõng vuï haõm hieáp hay xaâm phaïm tieát haïnh.
Cuõng vì kyø thò phaùi nöõ maø taân chính quyeàn Taleban taïi A Phuù Haõn ñaõ ra leänh khoâng cho nöõ sinh tôùi tröôøng, ñuoåi caùc phuï nöõ ra khoûi caùc coâng sôû. Theo nhö baø Sajeda vaø baø Secha, hai phuï nöõ ñang tích cöïc tranh ñaáu cho nhaân quyeàn phuï nöõ taò A Phuù Haõn cho bieát ñaøn baø A Phuù Haõn tröôùc ñoù laø moät löïc löôïng laøm vieäc raát huøng haäu, 70% laø coâ giaùo, 40% laø y só, 60% laø giaùo sö ñaïi hoïc vaø moät nöûa laø caùc nhaân vieân chính phuû vaø sinh vieân.
Nhöng khi chính quyeàn Taleban leân, caùc phuï nöõ ñaõ bò eùp buc phaûi töø boû nhöõng coâng aên vieäc laøm, hoïc haønh ñeå veà nhaø lo vieäc noäi trôï. Coù nhöõng phuï nöõ goùa buaï khoâng kieám ñöôïc löông thöïc haøng ngaøy cho con caùi neân ñaõ trôû thaønh gaùi baùn daâm.
Taïi caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ, tình traïng phuï nöõ cuõng chaúng coù gì khaù hôn. Môùi ñaây chính quyeàn Ñaøi Loan ñaõ baét ñöôïc khoaûng 150 ngöôøi ñaàu moái cuûa caùc toå chöùc maõi daâm, eùp buoäc hoaëc löøa ñaûo phuï nöõ AÙ ñoâng laøm ñieám taïi Ñaøi Loan vaø nhieàu teä ñoan khaùc. Ngay phuï nöõ Vieät Nam, moät soá cuõng rôi vaøo hoøan caûnh ñau thöông naøy vì lyù do kinh teá maø nhaø caàm quyeàn Vieät Nam ñaõ baát löïc caûi tieán caùi xaõ hoäi thoái naùt ñoù.
Xem nhö treân, phuï nöõ theá giôùi nhieàu nôi vaãn khoâng coù nhaân quyeàn, khoâng coù quyeàn bình ñaúng trong xaõ hoäi nhö phuï nöõ Iraq chæ môùi ñöôïc chính phuû höùa cho ñi baàu phieáu vaø ñöôïc tham gia chính quyeàn vaøo naêm 2003. Vieäc tranh ñaâuù cho nhaân quyeàn phuï nöõ cuaû ñeä nhaát phu nhaân Hillary thaät ñaùng phuïc, tuy raèng baøi dieãn vaên cuûa baø trong Ñaïi Hoäi Phuï Nöõ Theá Giôùi taïi Beijing naêm 1995 khoâng bieát coù aûnh höôûng gì tôùi ñôøi soáng phuï nöõ trong caùc nöôùc ngheøo khoù, chaäm tieán hoaëc coå huû hay khoâng. Theo baùo caùo trong kyø
Ñaïi Hoäi naêm 2000 taïi truï sôû Lieân Hieäp Quoác, tình traïng phuï nöõ trong caùc nöôùc chaäm tieán thay ñoåi raát chaäm chaïp, ngoaøi döï tính, duø coù söï giuùp söùc cuaû caùc maïnh thöôøng quaân vaø caùc cô quan baûo trôï.

Trôû laïi chuyeän gia ñình cöïu toång thoáng Clinton sang thaêm vieáng Vieät Nam vöøa qua, baø Hillary vôùi tö caùch laø ñeä nhaát phu nhaân Hoa Kyø, baø ñaõ noùi vôùi phuï nöõ Vieät Nam veà nöõ quyeàn. Khoâng coù gì môùi meû so vôí nhöõng baøi dieãn vaên trong nhöõng kyø Ñaò hoäi Phuï nöõ Theá giôùi hoaëc trong nhöõng nöôùc baø ñaõ thaêm vieáng. Thaät ra neâuù baø Clinton chæ laø moät vò ñeä nhaát phu nhaân Hoa Kyø thì chuyeän baûo veä nhaân quyeàn phuï nöõ vaø boû queân caùi nhaân quyeàn cuûa toaøn daân Vieät Nam cuõng khoâng ñaùng traùch vì noùi veà nhaân quyeàn laø vieäc
cuaû oâng Clinton. Ngöôøi ta ñaõ thaát voïng thaáy oâng Clinton, vôùi tö caùch laø toång thoáng Myõ saép heát nhieäm kyø, ñöôïc Coäng saûn Vieät Nam tieáp ñoùn döôùi laù côø maùu vaø böùc hình Hoà to töôùng maø khoâng noùi leân ñöôïc tieáng khuyeán caùo naøo cho vieäc xaâm phaïm nhaân quyeàn cuûa Coäng saûn. Trong chuyeán vieáng thaêm Vieät Nam, oâng toång thoáng Hoa Kyø ñaõ khoâng noùi gì ñeán nhaân quyeàn, baø thöôïng nghò só Hillary cuõng chaúng ñeà caäp tôùí. Ñieàu ñoù laøm cöû tri ngöôøi Vieät soáng ôû Hoa kyø voâ cuøng thaát voïng. Caùc doanh thöông theo chaân hai oâng baø cuõng chaúng vì söï traùnh neù aáy maø kieám theâm ñöôïc hieäp öôùc thöông maõi ñaùng keå naøo. Chuyeän gì ñaõ laøm cho Coäng Saûn Vieät Nam trong luùc ñang caàn caùc nhaø ñaàu tö Hoa Kyø laïi e deø nhö theá? Coù phaûi chaêng nhaø caàm quyeàn Vieät coäng ñang bò aùp löïc naëng neà hoaëc ñöôïc höùa heïn cho aên baùnh veõ bôûi anh laùng gieàng phiaù baéc? Hay laø ñaõ coù moät maät öôùc naøo vôùi nhaø laõnh ñaïo nöôùc Myõ?
Nhaân daân Vieät Nam khoâng ñoøi hoûi gì hôn laø coù nhaân quyeàn vaø töï do no aám. Qua caùc toân giaùo, ngöôøi Vieät trong nöôùc ñang ñöùng leân ñoøi hoûi nhaân quyeàn nhö linh muïc Nguyeãn Vaên Lyù ñaõ ñöùng leân, neâu cao khaåu hieäu "Töï do toân giaùo hay laø cheát" ñöôïc nhieàu ngöôøi trong ngoaøi nöôùc uûng hoä. Hoøa thöôïng Huyeàn Quang vaø hoøa thöôïng Quaûng Ñoä töø bao laâu nay vaãn chaáp nhaän caùi cheát ñeå tranh ñaáu cho töï do toân giaùo. Cuï Leâ Quang Lieâm ñang ñöùng ra toá caùo nhaø nöôùc Coäng Saûn ñaøn aùp Phaät giaùo Hoøa Haûo, cuõng nhö nhöõng toân giaùo khaùc ñaõ noåi leân choáng ñoái vaø ñaõ ñöôïc ngöôøi Vieät tò naïn ñaõ oà aït xuoáng ñöôøng ñeå phaûn ñoái Coäng saûn Vieät Nam vi phaïm nhaân quyeàn, ñaøn aùp toân giaùo. Ñoàng thôøi cuõng ñeå uûng hoä cho caùc chieán só ñang ñaáu tranh cho lyù töôûng töï do taïi queâ nhaø.
Hai vôï choàng oâng Toång thoáng Myõ saép heát nhieäm kyø sang Vieät Nam chæ noùi ñeán haøn gaén veát thöông chieán tranh vaø nhöõng hieäp öôùc thöông maõi. Neáu noùi laø gaøn gaén veát thöông chieán tranh thì nöôùc Myõ laáy tö caùch gì noùi veà chuyeän ñoù. Nöôùc Myõ chæ laø ñoàng minh cuaû Vieät Nam Coäng Hoøa, hoå trôï cho daân Vieät Nam choáng laïi söï xaâm laêng cuûa cheá ñoä Coäng saûn mieàn Baéc chöù khoâng phaûi cuoäc chieán Vieät Nam laø cuoäc chieán giöõa Hoa Kyø vaø Coäng Saûn Vieät Nam. Hoa Kyø chæ neân coù maëc caûm laø ñaõ boû rôi ñoàng minh Vieät Nam Coäng Hoaø, laøm bieát bao nhieâu chieán só ñaõ phaûi xa vaøo voøng tuø toäi, laøm cho toaøn daân Vieät soáng trong moät cheá ñoä bò ñaøn aùp, thieáu töï do vaø khoâng coù nhaân quyeàn. Vaø muoán
laøm cho veát thöông chieán tranh khoûi nhöùc nhoái, nöôùc Myõ phaûi coù moät ñieàu kieän naøo ñoù vôùi Coäng saûn Vieät Nam veà nhaân quyeàn, giuùp nhaân daân Vieät Nam coù ñôøi soáng töï do no aám chöù khoâng phaûi giuùp chính quyeàn Coäng Saûn cuûng coá cheá ñoä ñeå laøm tay sai cho Hoa Kyø.
Baø Hillary, baây giôø laø moät thöôïng nghò só, moät chính khaùch coù quyeàn tham gia vaïch ñònh ñöôøng loái cho nöôùc Myõ, ngöôøi daân Vieät Nam, nhöõng ngöôøi soáng ôû Hoa Kyø ñaõ uûng hoä baø trong thôøi gian vöøa qua cuõng nhö ngöôøi Vieät Nam trong nöôùc ñaõ ñoùn tieáp baø noàng haäu trong chuyeán thaêm Vieät Nam, mong chôø ôû baø thöôïng nghò só coù moät chính saùch thieát thöïc ñeå baûo veä nhaân quyeàn cho toaøn daân Vieät Nam chöù khoâng phaûi rieâng phuï nöõ. Thöïc ra khi noùi veà nhaân quyeàn trong ñoù cuõng ñaõ bao goàm caû nöõ quyeàn roài. Maø nguyeân nhaân moät soá phuï nöõ ngheøo Vieät Nam ñaõ bò löôøng gaït, baùn thaân sang caùc nöôùc laùng
gieàng nhö Cam Boát, Thaùi Lan, Ñaøi loan... cuõng vì söï ngheøo khoå vaø do söï laøm ngô cuûa nhaø caàm quyeàn Coäng saûn ngoan coá, chaäm tieán vaø baát löïc. Chuyeán thaêm vieáng Vieät Nam cuaû oâng baø Clinton, neáu coù lôïi thì cuõng chæ ôû phiaù Hoa Kyø vaø lòch söû laïi ñöôïc vieát theâm moät caùi 'nhaát' nöõa cho vôï choàng nhaø laõnh ñaïo xöù côø hoa laø oâng toång thoáng Hoa Kyø thöù nhaát sang laøm hoøa vôùi Coäng SaûnVieät Nam khi coøn taïi chöùc. Vôùi thöôïng nghò só Hillary Clinton, baø ñaõ vieát trong baøi Take It Over sau khi ñi Vieät Nam veà, höaù heïn vôùi chöùc vuï môùi baø seõ luoân nhôù tôùi nhöõng nguyeän voïng cuaû phuï nöõ khoán cuøng baø ñaõ gaëp treân theá giôùi. Khoâng bieát baø Hillary seõ laøm gì ñeå caûi tieán cho ñôøi soáng cuaû phuï nöõ coøn soáng taïi Vieät Nam noùi rieâng vaø nhaân quyeàn cuaû toaøn daân Vieät noùi chung.
Truyeàn thoáng cuaû Hieäp Chuûng Quoác, chính saùch thöôøng vaãn laø phuïc vuï nöôùc Myõ. Nhöng cuõng coøn quaù sôùm ñeå xeùt ñoaùn thöôïng nghò só Clinton khi baø môùi baét ñaàu vaøo vieäc.

Phaïm Thò Quang Ninh